СоагӀапче

Юрт
СоагӀапче
Сагопши
Соагӏапче
43°29′05″ с. ш. 44°35′17″ в. д.HGЯO
Паччахьалкхе  Россе Федераци
Федерацен субъект ГӀалгӀайче
Муниципальни шахьар МагӀалбика
Юртда ЦӀоканаькъан (Галай) Макшарипа Къурайш
Тархьари географии
Йиллай 1863-ча шера
ХьалхагӀа хинна цӀераш 1874 кхачч. — Новый Ах-Барзой
1944 кхачч. — СоагӀапче (Сагопши)
1958 кхачч. — Ногцард
Майда 160,00 км²
Лакхал 397 м
Ӏалама лоаттам тӀаьда юккъера (Dfb)
Сахьата оаса UTC+3:00
Бахархой
Бахархой 12 789[1] саг (2022)
Айххал 79,93 саг/км²
Къамаш гӀалгӀай
Динаш сунний бусалба
Паччахьалкхен мотт гӀалгӀай, эрсий
Дагарга идентификатораш
Телефоний код +7 8734
Пошта индекс 386340
Код ОКАТО 26215840001
Код ОКТМО 26615405101
Номер в ГКГН 0155326
СоагӀапче (Россия)
СоагӀапче
Москоа
СоагӀапче (ГӀалгӀайче)
Магас
СоагӀапче

СоагӀапче (эрс: Сагопши) — ГӀалгӀай мехка МагӀалбика шахьара юрт.

Географи[тоаде | тоаде чура]

Юрт Шин аргӀа юкъе ул, дукхагӀа Шолжа АргӀан гӀинбухерча босе тӀа. Шахьара юкъ йолча МагӀалбиках зӀилбухехьа латт, иштта зӀилбухен-малхбоалехьа йоаллача Магасах 60 км гаьна я.

Юхе я́да нах баха моттигаш: гӀинбухехьа — МагӀалбик, гӀинбухен-малхбоалехьа — Къулбехьера (юрт), малхбоалехьа — Заьзгакъонгий-Коа, зӀилбухен-малхбоалехьа — Черкъий-Юрт, зӀилбухен-малхбузехьа — Дола-Коаи Инаркъеи[2].

Тархьар[тоаде | тоаде чура]

ХӀанзара СоагӀапче улла моттиг гӀалгӀай лоам хьалбаха́чул тӀехьагӀа ЗӀамига ГӀаьбартех лоархӀаш хиннай. Цига ПсыгӀоабже яхача хи тӀа (гӀаьб.-чер. Псыгъуабжэ — тайша хий) ши юрт хьахьиннай шоайла 3 км гаьна мара йоацаш[3]: цаӀ Боканаькъан Цокалочун[таржам де деза] юрт хиннай — МагӀара СоагӀапче (цига дукхагӀа Илдарха-ГӀалий тӀара нах бахаш хиннаб), шоллагӀа ГатагӀажанаькъан Аламкхажа юрт хиннай, хӀаьта цига баьхараш (Тарской долины (село Абреково)[таржам де деза] баха ЭгӀара СоагӀапче и[4].

1865-ча шера Боканаькъанчун эйла Ӏойоассаенна хиннай бахархоша Хьункархой мехка хӀижрат дар бахьан долаш, хӀаьта даьсса цӀенош ГӀалгӀай мехка ба́ха Ӏийнача кхыча оарстхоша дизад, хӀаьта эйла керда цӀи тиллай — Керда Ах-Барзой[5]

1874-ча шера низагӀа шаьрача ӀокӀала а боахаш ши эйла вӀашагӀтехай[6], ишта хӀанзара СоагӀапче хьахиннай.

БӀорахой тӀема хана Деникина чӀоагӀа духьаллаьттай юрт, Гарданаькъан Тоаркхо-Хьажа хьалха а волаш. Боканаькъан Хаме Ахьмада яздаь «Беке къонгаш» цу замах хинначох да.

1944-1957-ча шерашка вайнах мехках баьккхача ханеи Нохч-ГӀалгӀай АССР дӀаяьккхача ханеи эйла Ногцард яхаш а йолаш ГӀинбухера-ХӀирий АССРа лоаттаме хиннай[7], бакъда 1958-ча шера эйла ший хинна цӀи меттаоттаяьй — СоагӀапче (Сагопши).

Бахархой[тоаде | тоаде чура]

Бахача наьх дукхал
1926[8]2002[9]2006[10]2007[10]2008[10]2009[10]2010[11]
238110 73811 22111 33611 46111 64610 048
2011[11]2012[11]2013[11]2014[12]2015[13]2016[14]2017[15]
10 07610 36010 60410 95011 24711 48711 675
2018[16]2019[17]2020[18]2021[19]2022[1]
11 91812 15812 44212 61412 789
Къамай лоаттам

2010-ча шера хьисап деш нах дӀаязбара хоамах[20]:

КъамДукхал (саг).Да́къа
1гӀалгӀай9 94098,93 %
2кхыбараш1081,07 %

ГӀорбаьнна нах[тоаде | тоаде чура]

Белгалдаккхар[тоаде | тоаде чура]

  1. 1,0 1,1 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года Федеральная служба государственной статистики (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 26.04.2022.
  2. Карта Чечни и Ингушетии (rar) (не ранее 1995). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.01.2010.rar. Объём 8 МБ.
  3. СПРАВКА "К вопросу о границах Республики Ингушетия с Чеченской Республикой» Назрань, 2012г.
  4. Марьям Яндиева, Адам Мальсагов, "Ингушетия и ингуши", Москва, 1999г.
  5. Иванов М.А., "В горах между рр. Фортангой и Аргуном", 1902г.
  6. Рапорт. Начальник Владикавказского округа, отдел 1-й, 18 июля 1872 года, №4228, г.Владикавказ Начальнику Терской области.
  7. В Президиум Верховного Совета РСФСР. Президиум Верховного Совета Северо-Осетинской АССР просит утвердить его постановление о переименовании населённых пунктов в новых районах, вошедших в состав Северо-Осетинской АССР... (см. документ № 99)
  8. Список населенных мест Ингушской автономной области составленный по материалам всесоюзной переписи 1926 г.
  9. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (эрс.). Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 3.02.2012.
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 Численность населения республики Ингушетия по населённым пунктам 2006-2012 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2013.
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 Оценка численности населения 2010-2013 (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 23.08.2014.
  12. Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.08.2014.
  13. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 6.08.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.08.2015.
  14. Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 1 января 2016 года в разрезе населённых пунктов (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 8.08.2016. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 8.08.2016.
  15. Россе Федерацен бахархой дукхал. Муниципальни образованешка гӀола 2017 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа (эрс.) (31 кӀимарса 2017). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2017. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.07.2017.
  16. Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2018 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 25.07.2018. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 26.07.2018.
  17. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
  18. Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2020 шера наджгоанцхой бетта 1 денга (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2020. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2020.
  19. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 27.04.2021. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
  20. Том 4. Таблица 04-04. Население Ингушетии по национальности и владению русским языком (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 4.06.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.03.2016. Архиве диллад 2016 шера тушола 6 дийнахьа.
  21. Боков А. Торко-Хаджи Гарданов // Грозненский рабочий. — 1988. — 5 ноября. — С. 3.