Яндаре

Яндаре
	Юрт
Яндаре
	Яндаре
	43°16′09″ с. ш. 44°54′31″ в. д.HGЯO
Паччахьалкхе	Россе Федераци
Федерацен субъект	ГӀалгӀайче
Муниципальни шахьар	Наьсарен
Юрт	Яндаре
Дá	Падиев ИсмаӀала ИбрахӀим
Тархьари географии
Йиллай	1843 шера
ХьалхагӀа хинна цӀераш	Яндаре; эрсий меттала: Яндырское,; 1944 кхачч. — Яндырка; 1958 кхачч. — Райдзаст; 199? кхачч. — Яндырка;
Лакхал	461 м
Ӏалама лоаттам	умеренный
Сахьата оаса	UTC+3:00
Бахархой
Бахархой	↗9537 саг (2022)
Къамаш	гӀалгӀай
Динаш	сунний бусалба
Катойконим	яндархо, яндархой
Паччахьалкхен мотт	гӀалгӀай, эрсий
Дагарга идентификатораш
Телефоний код	+7 8732
Пошта индекс	386138
Код ОКАТО	26220860001
Код ОКТМО	26605450101
Гойта/хьуладе карташ
	Яндаре Москоа Магас Яндаре 0 Яндаре

Яндаре (эрс: Яндаре) — ГӀалгӀай Мехка Наьсарен шахьарара юрт.

Географи

Яндаре улл Яндархий Шолжах кхетача моттигал кӀезига лакхагӀа, Наьсаренгара 7,5 км гаьнеи, Магасагара 15 км гаьнеи гӀинбухен-малхбоалехьа.

Юхе яда нах баха моттигаш: гӀинбухехьа — Илдарха-ГӀала, гӀинбухен-малхбоалехьа — Эбарг-Юрт, зӀилбухен-малхбоалехьа — ГӀажарий-Юрт, зӀилбухехьа — СурхотӀе, зӀилбухе-малхбузехьа — Экажакъонгий-Юрт, малхбузехьа — ГӀаьзе-Коаи Пхьилекъонгий-Юрти^[3].

Яндаре гувнаштеи хьунаштеи юкъе улл. Яндархий юрта юкъе гӀолла ӀодоагӀа. Яндарерча хьунагӀа саьрч, лийгаш, бертий, чарч, соалораш, иштта кхыдола оакхарий дах^[4].

Тархьар

Яндарех дехьеи сехьеи шин тайпара оал. Вай Ӏилманхошта болх беча хана дукха моттигаш кораю укхаза, хьалха нах баьха хилар белгалонаш хьагойташ. Ӏилманхоша яхачох юкъерча бӀаьшерашка Магас-Пхьен юкъе йоагӀаш хиннай хӀанз Яндаре улла моттиг^[4].

ГӀалгӀай лоамара аренашка ӀокӀалбувлача хана укхаза эггара хьалха ваха хайнар Малсаганаькъан ГӀойтмара (ГӀойте) ГӀайрбик ва. Цу хана цо дегӀа́ цӀа хӀанз а да́гӀаш да Яндаре, цунга хьажа нах а ухаш. Дукха хӀама ца эшаш ши бӀаь шу доал цу цӀен^[4].

Инфраструктура

Яндаре кхо ишкол я, культура цӀенош да, кхы а административни гӀишлош а я. Яндаре юрта юкъара рузбан маьждиг дегӀад 1900 шераш долалуш. Тахан а цига керда хьалдаь доккха маьждиг дагӀа ерригача юрто рузба а деш.

Баха нах

Яндаре бах: Барханой, Галай, ГӀоандалой, Йовлой, Коазой, Малсаганаькъан, Местой, ТӀоаршхой, Хьоашаланаькъан, Цхьорой, ЦӀечой, иштта кхыбараш а. Яндаре дукха боккхий нах бах, унах цӀена а болаш, моллагӀа хаьттача хӀаманна дала жоп а долаш, цудухьа яндархой гӀулакх оамалца да аьнна лоархӀ^[4].

Бахача наьх дукхал
1926^[5]	2002^[6]	2006^[7]	2007^[7]	2008^[7]	2009^[7]	2010^[8]
2185	↗10 631	↗10 975	↗11 063	↗11 254	↗11 392	↘7980
2011^[8]	2012^[8]	2013^[8]	2014^[9]	2015^[10]	2016^[11]	2017^[12]
↗8009	↗8155	↗8251	↗8456	↗8619	↗8680	↗8786
2018^[13]	2019^[14]	2020^[15]	2021^[16]	2022^[2]
↗8849	↗9088	↗9206	↗9378	↗9537

Къамаш

Ерригача Россе 2010 шера бахархой дӀаязбарах^[17]:

№	Къам	Дукхал, саг.	Да́къа
1	гӀалгӀай	7873	98,66 %
2	кхыбадараш	107	1,34 %

ЦӀихеза баха нах

Хьоашаланаькъан Татре Ӏаьла — гӀалгӀай цӀихеза оазархо
ЧӀасанаькъан Бози-Хьажий ГӀайтакха

Белгалдаккхар

↑ Военно-топографическая пятиверстная карта Кавказского края 1926 года. etomesto.com (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 11.06.2022.
↑ ^2,0 ^2,1 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года Федеральная служба государственной статистики (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 26.04.2022.
↑ Карта Чечни и Ингушетии (rar) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар) (не ранее 1995). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.01.2010. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 18.02.2012. Объём 8 МБ.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Айюбов, 2019.
↑ Список населенных мест Ингушской автономной области составленный по материалам всесоюзной переписи 1926 г.
↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (эрс.). Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 3.02.2012.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 Численность населения республики Ингушетия по населённым пунктам 2006-2012 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2013.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Оценка численности населения 2010-2013 (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 23.08.2014.
↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.08.2014.
↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 6.08.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.08.2015.
↑ Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 1 января 2016 года в разрезе населённых пунктов (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 8.08.2016. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 8.08.2016.
↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. Муниципальни образованешка гӀола 2017 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа (эрс.) (31 кӀимарса 2017). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2017. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.07.2017.
↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2018 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 25.07.2018. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 26.07.2018.
↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
↑ Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2020 шера наджгоанцхой бетта 1 денга (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2020. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2020.
↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 27.04.2021. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
↑ ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком Республики Ингушетия (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 26.12.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.03.2016. Архиве диллад 2016 шера тушола 6 дийнахьа.

Литература

И. Айюбов. Яндарера гӀулакхаш // «Сердало» : газет. — 2019. — маьцхали 24 дийнахьа (№ № 124 (12259)).

ТӀатовжамаш

ГӀалгӀайче баха нах

[1] Военно-топографическая пятиверстная карта Кавказского края 1926 года. etomesto.com (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 11.06.2022.

[2022AA-2] 2,0 ^2,1 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года Федеральная служба государственной статистики (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 26.04.2022.

[3] Карта Чечни и Ингушетии (rar) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар) (не ранее 1995). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.01.2010. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 18.02.2012. Объём 8 МБ.

[_44f37dc3ed333f12-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Айюбов, 2019.

[1926BB-5] Список населенных мест Ингушской автономной области составленный по материалам всесоюзной переписи 1926 г.

[2002B-6] Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (эрс.). Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 3.02.2012.

[2006A-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 Численность населения республики Ингушетия по населённым пунктам 2006-2012 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2013.

[2010I-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Оценка численности населения 2010-2013 (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 23.08.2014.

[2014CQ-9] Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.08.2014.

[2015DS-10] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 6.08.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.08.2015.

[2016EG-11] Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 1 января 2016 года в разрезе населённых пунктов (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 8.08.2016. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 8.08.2016.

[2017AA-12] Россе Федерацен бахархой дукхал. Муниципальни образованешка гӀола 2017 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа (эрс.) (31 кӀимарса 2017). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2017. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.07.2017.

[2018AA-13] Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2018 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 25.07.2018. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 26.07.2018.

[2019AA-14] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.

[2020AA-15] Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2020 шера наджгоанцхой бетта 1 денга (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2020. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2020.

[2021AA-16] Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 27.04.2021. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.

[17] ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком Республики Ингушетия (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 26.12.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.03.2016. Архиве диллад 2016 шера тушола 6 дийнахьа.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]