Йовлой

Википеди материал
ГӀалгӀай тайпа
Йовлой
Раса Европеоидий
Юкъара хоам
Ди Ислам
Мотт гӀалгӀай
Йоазув кириллица ларде латта гӀалгӀай йоазув
Духхьашха хьоахадар Йовлой Довтбий Хучбарах дола оаламаш (XIII бӀ.)
Чулоац 60 гаргга ваьри, никъи
Дай ГӀалгӀай
Тайпан вошал Лоалахошца
ХӀанз баха моттиг
Хьалха баьха моттиг
ГӀалгӀай лоамара эйлаш: Тиша Йовли, Йовли, Паьлинг, Ний, Ний-КоатӀе, Мусийкъонгий-КоатӀе; иштта Ахки-Юрт (карарча хана ГӀинбухерча ХӀирийчен ГӀалме шахьарах лоархӀ)

Йо́влой[1][2] (Jovluoj[3]) (эрс: Евлоевы) — эггара доккхагӀа гӀалгӀай тайпа да. Цун дукхал я гаргга 100 эзар саг[4][5][6]. Йовлой аьнна дӀаязбечарел соагӀа Йовлошта юкъе кхы а 60 гаргга наькъаш чудолх[7]. ГӀалгӀай лоамара шира кхаьллаш я Йовлой баьхараш: Тиша Йовли, Йовли, Пхьаьлинг, Ний, Ний-КоатӀе, Мусийкъонгий-КоатӀе. Иштта уж дукха хана денз баьхаб Ахки-Юрта (тахан Сунжа яхаш цӀи а йолаш ГӀалме шахьара юкъе а йодаш ХӀирий лоархӀ. Дукха хана денз Йовлой лоархӀаш хиннад хӀанз ГуржегӀа да́да лаьтташ: «ӏамгӏе», «Хьахале», «Чемгӏе», «Йовлойтӏе» е «Йовлой-Чӏож»[8][9][10].

Йовлой берригача ГӀалгӀай мехка баха карарча хана. ХӀанз ХӀирий лоархӀача доазонгахьа Буро тӀа ба́ха, иштта Онгушта а, Мочкъий-Юрта а, Къаскаме а ба ба́хаш. Гуржашкахьа Каьлакеи

[[В Грузии представители рода Йовлой проживают в Тбилиси и Казбеги, в Чеченской Республике они проживают в основном в г. Грозный[11].

Фамилия Евлоевых распространена не только на Северном Кавказе, но и во многих регионах России, дальнего и ближнего зарубежья.

Тархьар[тоаде | тоаде чура]

Йовлой викалаш (1937 лакхера шу?)

Эггар хьалхара хьоахадараш[тоаде | тоаде чура]

Эггар хьалха Йовлой хьоахадар даь Л. Л. Штедер вар, цу аьллар 1781 шера:

Die Inguschen theilen ſich in 7 Stämme: 1 ) Tergimcha, 2 ) Agi, 3 ) Cham-hoi-y, 4 ) Charstoi, 5 ) Zimkai-boch, 6 ) Ge-ula-wy, 7 ) Wapi[12]

Иштта хьоахадар дер Юлиус фон Клапротаз 1812 шера, ший кинижкача «1807—1808 шера лаца никъ бар Шинфордаюкъе е Гуржехьешка»[13].

1810 шера Маьцхали бетта 22 дена Наьсархой (цан юкъе Йовлой бар) Эрсий паччахьалкхен цхьани барт баьр[14]. Уккхаз эрсаша Наьсаре гӀапков диллад[15].

Тахане[тоаде | тоаде чура]

1999 шера январь бетта Йовлой Дауда оттадаь дола Йовлой тхьамагӀа дӀачӀоагӀдаьд. 434 яха номер а енна Ерригроссен геральдически юкъарлоно арахийцача ТхьамагӀий Матрикула 3-гӀча томе кепатехад из[5][16].

Наькъаш[тоаде | тоаде чура]

Йовлошта юкъе долх ер наькъаш[5]:

Абаьданаькъан

Аканаькъан

Арсамаканаькъан

Ахьмаданаькъан (цхьабараш)

Аьлтамаранаькъан

Балханаькъан

Богометовы[таржам де деза]

Бузуртанаькъан (цхьабараш)

Ведажанаькъан (цхьабараш)

Визгиевы[таржам де деза]

Геласханаькъан

Гозиевы[таржам де деза]

ГӀайсенаькъан

ГӀазгиренаькъан

Довтгиренаькъан

Долтгиренаькъан

Зайганаькъан

Зайтанаькъан (цхьабараш)

Зуренаькъан

ИбрахӀиманаькъан

Исмайланаькъан

Къуркъанаькъан

Маскуранаькъан

Мездоевы[таржам де деза]

Мизгиевы[таржам де деза]

Мизенаькъан (цхьабараш)

Мурдуловы[таржам де деза]

Мусенаькъан

Мусостанаькъан

НогӀонаькъан

Ораковы[таржам де деза]

Орцханаькъан

Партиевы[таржам де деза]

Саганаькъан

Солтамакъанаькъан

Солтамураданаькъан

Сурхонаькъан

Товболатанаькъан

Фатхильговы[таржам де деза]

Хамченаькъан

Хугоевы[таржам де деза]

Цокъенаькъан

Чемборзовы[таржам де деза]

Чозиевы[таржам де деза]

Чукиевы/Чекуевы/Чукуевы/Чокиевы[таржам де деза]

Чоранаькъан

Чомаканаькъан

Ӏаьланаькъан (цхьабараш)

ЦӀихеза нах[тоаде | тоаде чура]

  1. Абадиев Японц Арскиевич (1906—1985) — офицер-кавалерист, командир полка. Дважды был представлен к званию Героя Советского Союза — в 1942 и 1943 гг.;
  2. Акиев Хасолт Алхастович (1942—2009) — известный ингушский учёный, историк-кавказовед и художник, кандидат исторических наук;
  3. Альтемиров Магомет-Мирза Тариевич — советский государственный и военный деятель. Начальник Ингушской милиции в 1920—1932 гг.[17];
  4. Евлоев, Ахмед Султанович — актёр театра и кино, режиссёр. Народный артист Республики Ингушетия;
  5. Евлоев Берд Аржбериевич (1888—1952) — чемпион Мира и Европы по классической борьбе. Получил прозвище «Лев Кавказа»;
  6. Евлоев, Ваха Суламбекович (1960 г.р.) — борец, чемпион мира по кетчу, постоянный представитель Ингушетии при Президенте РФ в 2010—2013 гг.;
  7. Евлоев Гайрбек-Хаджи — религиозный деятель, исламский богослов. Духовный лидер и один из основоположников ислама в Ингушетии[18];
  8. Евлоев Даут Исаевич — армигер герба Евлоевых. Политический деятель.
  9. Евлоев Магомед Яхьяевич (1971—2008) — общественный деятель, правозащитник;
  10. Евлоев Мусса Хасанович — председатель избирательной комиссии Республики Ингушетия;
  11. Евлоев Муса Гиланиевич — греко-римский борец, двукратный чемпион Европы, первый ингушский чемпион Мира по борьбе (2013 г.)[19][20];
  12. Евлоев Мовсар — спортсмен, боец смешанных единоборств.
  13. Евлоев Магомед Тайсумович — кандидат социологических наук, поэт[21].
  14. Евлоев Рамазан-мулла (1870—1942) — религиозный деятель и духовный лидер в Ингушетии. Исламский богослов, мулла в селении Ахки-Юрт (Сунжа);
  15. Евлоева, Рая Ахметовна — советская и российская ингушская певица, композитор и хореограф. Заслуженная артистка РФ (2003);
  16. Евлоев, Султан Исакович — известный учёный, морфолог. Кандидат медицинских наук;
  17. Евлоев, Суламбек Шахботович (1933—2008) — религиозный деятель, исламский богослов. Первый муфтий Республики Ингушетия[22];
  18. Евлоев Тамерлан Ахметович — экс-председатель Совета судей Ингушетии;
  19. Евлоев Хусен Чоалдар-Хаджиевич — религиозный деятель и духовный лидер в Ингушетии, исламский богослов и бывший имам центральной мечети г. Назрань;
  20. Евлоев Хусейн Рамазанович (1922—2002) — участник ВОВ. Кавалер ордена «Красной Звезды» и медали за отвагу. Сын Рамазана-муллы Евлоева;
  21. Евлоев Юнус Вахаевич — боец смешанных единоборств[23];
  22. Евлоева Хава Исааковна — первый заместитель Председателя Правительства Республики Ингушетия в 2005—2008 гг.;
  23. Измайлов Салангири — религиозный деятель, исламский богослов. Имам села Экажево 1967–1987 гг.
  24. Сагов Муса Бексултанович — религиозный деятель, исламский богослов. Муфтий Якутии[24];
  25. Чумаков Хамзат Хасанович — общественный и религиозный деятель, исламский богослов.

Сурташ[тоаде | тоаде чура]

Хьажа иштта[тоаде | тоаде чура]

Йовлой (нах)

Белгалдаккхар[тоаде | тоаде чура]

  1. Куркиев, 2005, оа. 208.
  2. Ономастикон Ингушетии, 2021, оа. 23.
  3. Генко, 1930, оа. 694.
  4. ХХ-гӀа баьшаре чакхйоаллача хана а бар уж 60 эзарал совгӀа.
  5. 5,0 5,1 5,2 Ражнёв Г.В., 2000, оа. 11.
  6. Йовлой аьнна шоаш дӀаязбаьраш а, Йовлойх лоархӀача наькъах шоаш дӀаязбаьраш а дагарбаьб
  7. Редакция интернет-портала «Ингушетияру.орг». Сегодня состоится съезд тейпа Евлой (Евлоевы) — самого крупного ингушского тейпа (эрс.). Независимый интернет-портал «Ингушетияру.орг». ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 21.10.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 15.04.2013. Архиве диллад 2013 шера бекарга 15 дийнахьа.
  8. Крупнов Е.И., 1971, оа. 49.
  9. Куркиев Р. С. О древнем роде Евлоевых. — Назрань, 2014. — С. 3.
  10. Дагот Ур. Ингуши Евлой, Йовлой. (эрс.) (17 марта 2013). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.10.2015. Архиве диллад 2016 шера аьтинга 30 дийнахьа.
  11. Джейрахско–Ассинский государственный историко-архитектурный и природный музей-заповедник. Ингушские фамилии (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 24.10.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 4.03.2016. Архиве диллад 2016 шера тушола 4 дийнахьа.
  12. Pallas (Shteder), 1797, оа. 44.
  13. Klaproth, 1812, оа. 625.
  14. История Ингушетии, 2013, оа. 258.
  15. История Ингушетии (краткий очерк).
  16. Русская геральдическая коллегия. Герб № 434. Гербовый Матрикул (27 января 1999). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 21.10.2015.
  17. Виртуальный музей Ингушетии. Альтемиров Магомет-Мирза Тариевич (эрс.). Официальный сайт Ингушского государственного музея краеведения. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 21.10.2015. Архиве диллад 2016 шера ардара 15 дийнахьа.
  18. Дзарахова З. Он относился к жизни, как к ценности. Общественно-политическая газета «Ингушетия» (28 сентября 2015). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 21.10.2015.
  19. Официальный сайт Федерации спортивной борьбы России. Евлоев Муса Гиланиевич. wrestrus.ru. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.10.2015. Архиве диллад 2016 шера тушола 4 дийнахьа.
  20. Гасаев Т. — спортивный обозреватель. Муса Евлоев — первый ингушский чемпион Мира по борьбе. Ингушский информационный портал 06region.ru (28 сентября 2015). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.10.2015. Архиве диллад 2014 шера саькура 23 дийнахьа.
  21. Начальник Службы занятости республики Магомед Евлоев: «Мы привлекаем безработных к общественным работам»
  22. Албагачиев Р. Он шёл по пути, указанному Всевышним. Общественно-политическая газета «Ингушетия». ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 21.10.2015.
  23. Международный энциклопедический сайт «Tapology». Yunus Evloev (эрс.). Tapology.com. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.10.2015.
  24. Портал «Мусульмане России». Сагов Муса Бексултанович (эрс.). Официальный сайт Духовного управления мусульман РФ (12 октября 2011 года). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 21.10.2015.

Литература[тоаде | тоаде чура]

ТӀатовжамаш[тоаде | тоаде чура]

Анализ фамилии Евлоев (эрс.). Сайт Исследовательского центра «Анализ Фамилии». ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 19.10.2015.

-->