Тушола бутт

Кечал я укхазара: Википеди
(Март яха оагIув укхазахьа хьожаяьй)
Тушола бутт
Ор Ши Кх Ер ПӀ Шт КӀ
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31    
2023 шу

Тушо́ла бутт — гӀалгӀай ханорга кхоалагӀа бутт. ВӀаший нийслу Ма́ртацаюле ха́норга а григоре ха́норга а кхоалагӀча беттаца. Шийна чу 31 ди долча ворхӀ беттаех цаӀ ба Тушола бутт. Лаьттан ГӀинбухен ахбура тӀа бӀаьстен хьалхара бутт ба, Лаьттан ЗӀилбухен ахбура тӀа — гуйрен хьалхара бутт (ГӀинбухера ахбура Тов бетта эквивалент).

ЦӀи[тоаде | тоаде чура]

Шера кхоалагӀча бетта цӀи гӀалгӀай меттала башх-башха йоалаяь хиннай хьалха дӀабаха́ча тайп-тайпарча тохкамхоша. Царна тӀа а товжаш хӀанзарча тохкамхоша шоашта хетачох нийсагӀа я аьнна массехк тайпара беттай цӀераш яр ГӀалгӀай Мехка дӀа-хьа яьржа лелаеш, вешта аьлча, массехк ханоргаш дар. Царех да, масала, Коазой Ӏийсас оттадаьр, ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институто оттадаьр, СелаӀад тептаро оттадаьр, Мерешканаькъан Султана оттадаьр[1]. 2022 шера ГӀалгӀайчен Мехкдаь распоряженеца официальни дӀачӀоагӀъяьй гӀалгӀай меттала беттай цӀераш[2], уж дукхагӀа вӀаший тарлуш я Мерешканаькъан Султана оттаяьча беттай цӀерашца. Мехка тайп-тайпара йолча организацештеи учрежденештеи хьийхад дӀачӀоагӀъяь йола беттай цӀераш лелае аьнна. Из бахьан долаш ГӀалгӀай Википеде а лаьрхӀад уж лелае.

Шу Автор ЦхьоалагӀча бетта цӀи Официальни тӀаэцар
2001 Коазой Ӏийса Муттхьол
2018 «СелаӀад» тептар
2021 ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институт Муттхьал бутт
2021 Коазой Нурдин Тушола бутт[3]
2022 Мерешканаькъан Султан Тушола бутт[4]
2022 Тушола бутт

МаӀан[тоаде | тоаде чура]

Тушола бетта цӀи тушолкотам яхача оалхазарца ювзаенна я. Эрсий меттала «март» а, ингал: March а хьаяьннай лат: Mārtius mēnsis яхачох; цига цун маӀан да — «Марсий бутт».

СелкъаӀилма[тоаде | тоаде чура]

ХӀаназарча заман григоре ханоргах тушола бетта 11-гӀа ди кхаччалца малх «КӀудал» яхача седкъарче чу латташ хул, тушола бетта 11-гӀча дийнахьа денз — «Чкъаьрий» яхачун чу[5][6].

Белгалдаккхар[тоаде | тоаде чура]

Литература[тоаде | тоаде чура]

  • Кодзоев Н. Д. Русско-ингушский словарь / Ред. Р. Р. Хайрова, к. филол. н.; рец. З. Х. Киева, д. филол. н. — Справочно-энциклопедическое издание. — Ростов-на-Дону: Типография «Лаки Пак», 2021. — 656 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-906785-55-8.
  • Круглый год. Русский земледельческий календарь. — М: «Правда», 1989. ISBN 5-253-00598-6
  • Мерешков С. Ингушский народный календарь: к истории вопроса // Сердало : газет. — 2022. — февраля 3 дийнахьа (№ 4 (12531)). — С. 10—12.
  • Народный Месяцеслов. — М: «Современник», 1992. ISBN 5-270-01376-2

ТӀатовжамаш[тоаде | тоаде чура]