ОагӀой бутт
| ОагӀой | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2024 шу | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ОагӀой бутт — гӀалгӀай ханорга тӀеххьара шийттлагӀа бутт. ВӀаший нийслуш ба Декабрца — юле ханорга а григоре ханорга а шийттлагӀча беттаца. Шийна чу 31 ди долча ворхӀ беттаех цаӀ ба ОагӀой бутт. Лаьттан ГӀинбухен ахбура тӀа Ӏан цхьолагӀа бутт ба, хӀаьта ЗӀилбухен ахбура тӀа — ахкан цхьолагӀа бутт ба.
ЦӀи
[тоаде | тоаде чура]Шера тӀеххьарча бетта цӀи гӀалгӀай меттала башх-башха йоалаяь хиннай хьалха дӀабаха́ча тайп-тайпарча тохкамхоша. Царна тӀа а товжаш хӀанзарча тохкамхоша шоашта хетачох нийсагӀа я аьнна массехк тайпара беттай цӀераш яр ГӀалгӀай Мехка дӀа-хьа яьржа лелаеш, вешта аьлча, массехк ханоргаш дар. Царех да, масала, Коазой Ӏийсас оттадаьр, ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институто оттадаьр, СелаӀад тептаро оттадаьр, Мерашканаькъан Султана оттадаьр[1]. 2022 шера ГӀалгӀайчен Мехкдаь распоряженеца официальни дӀачӀоагӀъяьй гӀалгӀай меттала беттай цӀераш[2], уж дукхагӀа вӀаший тарлуш я Мерашканаькъан Султана оттаяьча беттай цӀерашца. Мехка тайп-тайпара йолча организацештеи учрежденештеи хьийхад дӀачӀоагӀъяь йола беттай цӀераш лелае аьнна. Из бахьан долаш ГӀалгӀай Википеде а лаьрхӀад уж лелае.
| Шу | Автор | ЦхьоалагӀча бетта цӀи | Официальни тӀаийцар |
| 2001 | Коазой Ӏийса | Чантар | — |
| 2018 | «СелаӀад» тептар | — | |
| 2021 | ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институт | Наджгоанцхой бутт | — |
| 2022 | Мерашканаькъан Султан | ОагӀой бутт[3] | — |
| 2022 | ОагӀой бутт | ✔ |
Бетта цӀи эрсий меттала «декабрь» я (ингал: December), из хьаяьннай лат: Decembris, Decem яхача бетта цӀерах. Латиний метта «итт» яхилга да из.
СедкъаӀилма
[тоаде | тоаде чура]ХӀаназарча заман григоре ханорга чу ОагӀой бетта 20-гӀа ди кхаччалца Малх «Змееносец» яхача седкъарче чу латташ хул, ОагӀой бетта 20-гӀча дийнахьа денз — «Ӏаддалхо» чу латт[4][5].
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]- ↑ Мерешков, 2022.
- ↑ Единая форма наименований месяцев календаря на ингушском языке, 2022.
- ↑ Мерешков, 2022, оа. 10.
- ↑ Цхьан шера Малхо го боаккха 12 доацаш, 13 седкъарче гӀолла. Керда седкъарчий гона хьарак — «Змееносец»
- ↑ Климишин И. А. Календарь и хронология. Изд. 3. М., Наука, 1990. С. 41
Литература
[тоаде | тоаде чура]- Круглый год. Русский земледельческий календарь. — М: «Правда», 1989. ISBN 5-253-00598-6
- Народный Месяцеслов. — М: «Современник», 1992. ISBN 5-270-01376-2
