Саг

Саг (ва/я) (дукх.т. — нах (ба)), е адам (да) (дукх. т. — адамаш (да)) (эрс: Челове́к) — хьаькъал дола социальни дийнат. Саг ва юкъара-тархьаран дера а, культура а субъект. Дунен тӀа сага къаьстта йола белгало хьагойташ долча цун аматех да: сакхетам, уйла е могаш хилари, лоӀаме хоржам беи, ше даьчох бехктокхам тӀаэца могаш хилари, моральни хетамаш шийга долаш хилари.

Этимологи

«Саг» яха дош шин дешах латт: «са» (эрс: душа) + «га» (эрс: вместилище, тело). ТӀаккха адам яха дош, хьагучох, ше мел вола саг шийх хьаваьннача А́дам пайхамара цӀерах хьадаьннад. Башхало хьааларгахьа я: саг хилча — хьалхара «а» лоаца долаш оал — «ă», «æ», хӀаьта пайхамара цӀи дӀаьхчунца оал — «а́».

Сага белгалонаш

Сагах лаьца йоазонца сурт оттадеш белгалдоах:

• ше Ӏовеча хана из дӀаӀема ца хилар (биол. неприспособленность);
• къаьстта цхьа дийнат санна да́харгдолаш цун маьжений специализаци ца хилар;
• къахьегама кечалаш, цӀи хьае а царца пайда эца а магар
• къамаьл де магар
• хетамаши, Ӏадаташи хилар

Адамленна цхьаь цаӀ дийнат довзац сагá санна уйла е, керасти де, дари де, тешал де, лархӀа, хета, дог даха, сатувса могаш, цун санна ший лергволга ховш хилар, ве́ла хáр, ший лаьрхӀар дӀакхоачашде аьттув ба́лар долаш. Саго гонахьара дуне а ший а тохк, хувца а хувц, культура а дегӀайоалаю, ший тархьар а хьакхолл.

Сага дух, из хьавалар, цун Ӏалашо, дунен чу цо дӀалоаца дакъа философеи, динои, Ӏилмои, исбахьаленои тохк.

Различают не менее четырёх подходов к рассмотрению понятия человек:

1. человек разумный как биологический вид,
2. человек как нечто, выходящее за рамки живого мира и в значительной степени противостоящее ему,
3. человек как человечество в целом,
4. человек как индивид, личность.