Хьули
| Эйла | |
| Хьули | |
|---|---|
| {{{ингушское название}}} | |
 2011 шера Лайчилла бетта Хьуле даьккха сурт | |
| 42°48′38″ с. ш. 44°47′54″ в. д.HGЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ГӀалгӀайче |
| Муниципальни шахьар | ЖӀайраха |
| Тархьари географии | |
| Лакхал | 1768[1] м |
| Сахьата оаса | UTC+3:00 |
| Бахархой | |
| Бахархой | ↗256[2] саг (2019) |
| Къамаш | гӀалгӀай |
| Динаш | сунний бусалбаш |
| Паччахьалкхен мотт | гӀалгӀай, эрсий |
| Дагарга идентификатораш | |
| Пошта индекс | 386430 |
| Код ОКАТО | 26205805001 |
| Код ОКТМО | 26620450101 |
| Номер в ГКГН | 0155336 |
|
|
|
 Медиафайлаш Викиларма чу | |
.svg)
Хьули́ (я) (эрс: Гули́) — ГӀалгӀайчен ЖӀайраха шахьарара юрт.
Тархьар
[тоаде | тоаде чура]
ГӀалгӀайчен юкъерча бӀаьшерий тархьаре Хьули Кистий (Фаьппий) шахьара́ юкъейодаш хиннай. Хьулера хьадаьннад Хьулхой тайпа. Цу тайпах лоархӀ Чахканаькъан, Борзанаькъан, Хазанаькъан, Иленаькъан.
1830 шера Абхазов цӀи йоаккха къаьзи а, 1832 шера Ро́зен барони лоаман ГӀалгӀайче тӀом бахьаш тӀачайха хиннаб Хьуленна. Абхазовца ди кхайко баьхка хиннаб жӀаргахой а, уж салташа лора а беш цига ба́ха дӀанийсбаь хиннаб.
Ши шу ма даьлланге салташеи, ди кхайко баьхкарашеи бахьа ба́ла кхы лоа ца луш тӀабаьхкарашта духьалъайттаб лоамарой. Юххера салтийи, ийс хӀиреи (царех 5 алдар (аьла) а волаш), Константинов пирстопи (пристав) вийнав. МозгӀараши ди кхайко баьхка хиннараши байда цхьан гӀала чу чӀега теха Ӏохайша хиннаб, цудухьа из гӀала йоагаяь хиннай лоамароша.
Цу тайпара хӀама нийсаденналга Петербурге дӀакхаьча хиннад. Цу шера Розен барон 30 000 салте вола бӀу а ийца (царех 500 — хӀире[3]) гӀалгӀашта духьалваха хиннав.
Хьуле ӀотӀаводаш хьакӀала мел кхаьча лоаман эйлаш йоагаеш хиннай бароно. Бакъда ший кха́ча дага хиннача кхаьча́ча ха́на яьсса эйла ма́ра хӀама яйннаяц цунна — бахархоша йита хиннай из. Цига мел йола гӀала-вӀов лелха а лелхийта́, цига баьха́ хинна нах лехаш лийнав из вурийтта дийнахьа. Етта́ латташ йолча эскарий вордашта ухаш хиннаб гӀалгӀай, уж вордаш лорае, лоамарошца шалташца лата дезаш хиларо чӀоагӀа оттадаь хиннад эскар, из бахьан долаш барона гӀап йолча цӀаваха лаьрхӀа хиннад.
Барона ше йоазонашта юкъе яздаьд:
 | Таханарча Этинга (июнь) 15-20 дийнахьа Хьуле Ӏеш ва со пхорч дахьаш йижа́ парк яьлга хьежаши, Хьуле бахархой мичахьа къайлабаьннаби ховргдолаш, аьттув хилча уж лохьабе (лаха) аьнна. |  |
Браламберга яздаьчох:
| ...Хьулера нах «Матхохски», «Гайски»[таржам де деза] довкъашкарча чхарашка бахаб, хӀаьта царех цхьа дакъа хьалаьца цар моастагӀий болча хӀирашта дӀаденнад. Юхе бисараш есаралла вугийтачул моцалах валар тол аьнна Ӏийнаб. Есаралах шоай кӀалхарбувларгбоцалга гуш хинна кхалнах ахка тувсалуш хиннаб кара ца баха. Вурийтта дийнахьа хинна из экспедици, эггара халагӀчарех а яр, хӀара гӀа дӀа мел боаккха халонаш хиннандаь.[4] | |
Цу хана йохаяьча хана денз 2016-гӀча шерага кхаччалца цхьаь цаӀ гӀала хиннаяц эйла. Цу шера гӀалгӀай биснесмен волча Хазанаькъан Саварбека ший Даьй Хаза вӀов меттаоттаяьй.
Бахархой
[тоаде | тоаде чура]| Бахача наьх дукхал | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2006[5] | 2007[5] | 2008[5] | 2009[5] | 2010[6] | 2011[6] | 2012[6] |
| 427 | ↗433 | ↗442 | ↗450 | ↘309 | ↘259 | ↗265 |
| 2013[6] | 2015[7] | 2016[7] | 2019[2] | |||
| ↘243 | ↘237 | ↘231 | ↗256 | |||
Дешар
[тоаде | тоаде чура]- Хьулера муниципальни юххьанцара юкъарча дешара школа[8].
Эйлаца бувзабенна бола нах
[тоаде | тоаде чура]Илинаькъан Лорса Аппаз — 123 шерал тӀехваьнна хинна воккха саг. Хьуле ваьхав[9][10].
Хадзинаькъан Саварбек — совдегархо.
Сурташ
[тоаде | тоаде чура]-
Хьули -
Хьули
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]- ↑ Гули.
- ↑ 2,0 2,1 ГӀалгӀай Мехка бахархой дукхал, уж бахача моттигашка гӀолла (01.01.2019) (эрс.).
- ↑ Джон Баддели, 2011, оа. 180.
- ↑ Галгаевцы / Иоганн Бларамберг. Историческое, топографическое, статистическое, этнографическое и военное описание Кавказа // Ghalghay.com
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Численность населения республики Ингушетия по населённым пунктам 2006-2012 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2013.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Оценка численности населения 2010-2013 (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 23.08.2014.
- ↑ 7,0 7,1 Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 1 января 2016 года в разрезе населённых пунктов (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 8.08.2016. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 8.08.2016.
- ↑ МОУ 'НОШ с.п. Гули' , 0607001615
- ↑ Ингушские долгожители раскрыли секрет здоровья на сто лет (эрс.). Российская газета. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 18.04.2020.
- ↑ Самый старый житель России скончался в Ингушетии