Нохч-ГӀалгӀай АССР меттаоттаяр
Нохч-ГӀалгӀай АССР меттаоттаяр — 1944 шера гӀалгӀайи нохчий мехках а баьха, Нохч-ГӀалгӀай АССР йоха а яь 13 шу даьккхачул тӀехьагӀа из меттаеш хинна тархьаре нийсденна хӀамаш. 1956 шера ноябрь бетта 24 дийнахьа ЦК КПСС соцам арабаьнна хиннаб нохчийи гӀалгӀайи кхыча мехках даьхача къамийи автономеш меттаоттаярах, цу гӀулакхага хьажа лаьрххӀа кхелла йола Оргкомитет а хьожийташ. Нохч-ГӀалгӀай АССР юххера меттаоттаяьй доазонцара гӀулакх хувцаш: ГӀалме шахьар ХӀирий АССРа́ дӀа а луш, хьалха доалахьа хинна йоаца Наурскии Шелковскии шахьараш Нохч-ГӀалгӀай АССРах хьатехай.
Тархьар[тоаде | тоаде чура]
1956 шера ноябрь 24 дийнахьа «ГӀалмакхойи, къаршийи, малкхаройи, нохчийи, гӀалгӀайи къамай къаман автономеш меттаоттаярах» йола ЦК КПСС соцам тӀаийцаб. Цунна тӀа а тайжа Нохч-ГӀалгӀай АССРа́ Оргкомитет вӀашагӀъелла хиннай республика меттаоттаеш мел йола мероприятеш дӀаяхьар тӀадилла хиннайола[1].
Оргкомитет хьакхолларгйолаш ГӀазакхий мехкара хьалха Нохч-ГӀалгӀай АССРа хьакимаг хинна нах Ӏобийха́ хиннаб. Кремле гӀалгӀай ГӀалме шахьар хӀирашта йита лаьрхӀа хиннад. Шоай мехках дог лазаш хиннача дуккхача наха духьале яь хиннай цу хӀаманна[1]. Оргкомитета доакъашхо хиннача Малсаганаькъан Заьутдина дийцад[1]:
«1956 шера декабрь чакхбоаллача хана Нохч-ГӀалгӀай АССР меттаоттаяра гӀулакхах хьалхара Паччахьалкхен комиссе заседани хилар. Комиссе тхьамада Анастас Иванович Микоян вар, доакъашхой — Маленкови, Ворошилови, Сабурови, Первухини кхыбараши.Тхо даьлча, къамаьл деш хилар ДаьгӀастен парте обкома хьалхара секретарь. Цо аьлар ше Нохч-ГӀалгӀай АССРа пхи шахьар юха дӀалулгеи, цигара ший нах юха ДаьгӀаста дӀабохийтаргболгеи. Цунна тӀехьа Гуржехьен компарте секретарас а аьлар хьа а гӀетта: „Нохчийчени ГӀалгӀайчени лоамара шахьараш оаха а юха дӀалу“. ТӀаккха ший меттера Агкацев (ХӀирий парте обкома секретарь) уратоссавелар. ГӀалме шахьар шоашта йитар де́х аьнна аьлар цо, гӀалгӀаштеи хӀираштеи доттагӀала кхуврч цига хьабергболаш. ХӀирийчес цигара Ӏо мел бахьийта гӀалгӀа а чуэцаргва, шахьаре а Орджоникидзе а уж Ӏохувш а бергба. Микояна а, кхычара а цо де́хар дӀадала лаьрхӀалга хоаделар. Кхийттар тхо — шахьар дӀалуш я. Цар хьалхе а баь барт хиннача санна хет сона».
Долчча тайпара йоазув (эрс.)«В конце декабря 1956 года состоялось первое заседание Государственной комиссии по восстановлению ЧИАССР. Председателем комиссии был Анастас Иванович Микоян, членами — Маленков, Ворошилов, Сабуров, Первухин и другие… После нас выступил первый секретарь Дагестанского обкома партии и сказал, что от пяти районов Чечено-Ингушетии от отказывается, и людей своих оттуда переселит в Дагестан. Потом встал секретарь компартии Грузии и сказал: „От горных районов Чечни и Ингушетии мы тоже отказываемся“. Тогда вскочил со своего места Агкацев (первый секретарь Северо-Осетинского обкома партии) и заявил, что Пригородный район он просит оставить в Осетии для того, чтобы создать там очаг дружбы между ингушами и осетинами. Осетия примет всех выселенных оттуда ингушей, поселит их в районе и в городе Орджоникидзе. Почувствовалось, что Микоян и другие готовы удовлетворить эту просьбу. Мы поняли — район отдают. Я думаю, была предварительная договоренность».
Цига ше мел дар царга дӀатӀааьнна хинна Нохч-ГӀалгӀай АССРа лакхехьара тхьамада хила везаш хинна ТӀонганаькъан Ӏаддал-Хьамид Оргкомитетера дӀаваьккха хиннав[1].
Белгалдаккхар[тоаде | тоаде чура]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Коазой Нурдин.
ТӀатовжамаш[тоаде | тоаде чура]
- Коазой Н. Жизнь Абдул-Гамида Джамбулатовича Тангиева (эрс.). 23021944.ru. Город Назрань. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 14.08.2022.