Тутайнаькъан Идриса Аьсет
| Тутайнаькъан Идриса Аьсет | |
|---|---|
| Кхелха моттиг | Колодно, Тернопола область, УССР, СССР |
| БӀорахол |
 СССР |
| БӀун тайпа |
 тӀема лорий гӀулакх |
| Звани | Ло:СССР, Майор |
Тута́йнаькъан Идри́са Аьсет (эрс: Тутаева Асият Идрисовна) — советий хана болх баь гӀалгӀай лор, лорий Ӏилмай кандидат, тӀема лорий гӀулакха майор. Кхелхай 1944-ча шера.
Биографи
[тоаде | тоаде чура]Дешар
[тоаде | тоаде чура]Тутайнаькъан Аьсет яьй 1905-ча шера (е 1902-ча шера) ардара бетта 14-ча дийнахьа Наьсар-Керте. Тутайнаькъан ЦӀунточун Идрисеи Байсара БӀунхочун йоӀ йолча Дибайи йоӀ хиннай из. Аьсета юкъера дешар дийшад Буро тӀа, цул тӀехьагӀа 1924—1929 шерашка Ростов-на-Дону. Лакхера дешар йистедаьккхачул тӀехьагӀа, 1929-ча шера из лора́ балха эттай ГӀалме шахьаре уллача Ахки-Юрта. Цигара болх бе дӀахьожаяь хиннай из Мочкъий-Юрт[1][2]. Из доал деш хиннай амбулаторен кара долча доазон тӀа. 1932-ча шера Аьсет деша эттай 1-ча Ленинграда лорий института аспирантуре. Аьсета хержа́р хиннай эпидемиологе кафедра. 1936-ча шера Аьсетах хиннай лорий Ӏилмай кандидат. Цун болх бар дӀа-хьа да́ржача лазарашта хетабаь. Нохч-ГӀалгӀай лорашта юкъе хьалхара Ӏилманхо хиннай из, цо язбаь ба 11 Ӏилман болх[3]. Доктора диссертаци язъе йолаяьй Сийлахьа-Боккха Даймехка тӀом болабеннача хана. Из болх чакхбаккханза бисаб.
ТӀема тӀа да́къа лацар
[тоаде | тоаде чура]1941-ча шера аьтинга бетта 23-ча дийнахьа Аьсета тӀема юкъе да́къа ла́ца тӀахьийхай. Цо болх баьб Ленинград-КӀалеи, Воронежерчеи, цхьоалагӀча Украинерчеи фронташкеи лор йолаш. БӀун-арарча дӀа-юха кхувлача (эрс: передвижной) госпитала бактериологен лабораторе кулгалхо хиннай Аьсет. 1943-ча шера цунна яннай лорий бӀула майора цӀи (эрс: Майор медицинской службы). 1944-ча шера ардара бетта 24-ча дийнахьа № 1107 йола госпитала машин Вишневски шахьаре Колодно яхача юрта йисте дӀалаьцай немцаша (кхыча хоамаша яхачох, ОУН (Украинерча националисташа) зуламхоша). Тутайнаькъан Аьсет а цунца хинна новкъостий а, Ӏазап такхийтачул тӀехьагӀа, боабаьб.
Дагалоацам
[тоаде | тоаде чура]Тутайнаькъан Аьсета цӀерагӀа урам а ба, цул совгӀа Наьсарера лорий колледж а я. Аьсета цӀи хьоахаяьй Петербургерча лорий институтерча Сийлахьа дагалоацама улга тӀа.
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]ТӀатовжамаш
[тоаде | тоаде чура]- Подвиг горянки
- Тутаева Асият Адрисовна (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). pamyat-naroda.ru. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 3.03.2019.
- Асият Тутаева — мужественная дочь Ингушетии (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар).
- Зараханаькъан Зайнап. Тутайнаькъан Аьсети Нинаи — тайпан а, къаман а, мехка а сий да (inh) = Асият и Нина Тутаевы — гордость фамилии, народа и страны // ГӀалгӀайче : газет. — 2016. — бекарга 11 дийнахьа.
Литература
[тоаде | тоаде чура]- Муса Гешаев. Знаменитые ингуши. — Турин: STIG, 2003. — Т. 1. — С. 162—164. — 620 с. — 2000 экз.