ГӀалгӀай округ

ГӀалгӀай округ
ГӀалгӀай округ
Паччахьалкхе	Россе импери
Губерния	Тийрка область
Уездни пхье	Буро
Тархьари географии
Хьаяь таьрахь	1860
Лаьтта	4109 вёрст²
Охлой
Охлой	32 315 (1870) саг
	ГӀалгӀай округ Тийрка областа юкъе 1862 шера

ГӀалгӀай округ (эрс: Ингушский округ) — 1860—1870 шерашка хинна йола Россе имперен Тийрка областа лаьтта-административни дакъа.

Тархьар

Хьаьяй 1860-ча шера году. 1860-гӀа шу хилалехьа Къулбаседа Кавказа лоамарой тӀема Ӏаьдала́ мутӀахьа болаш хиннаб — Кавказерча чӀоагӀалений зӀанара Аьрдечеи (Къулбаседа-Малхбоалехьара Кавказ) Аьттечеи (Къулбаседа-Малхбузехьара Кавказ). БӀорах урхале Ставропола губерне мара хиннаяц. Эрсий-кавказхой тӀом чакхбаьнначул тӀехьагӀа Кавказера тӀема урхале дӀаяьккха. 1860-ча шера Къулбаседа Кавказа деррига лаьтта Ӏодийкъа хиннад Ставропола губерненеи, Къобанеи, Тийркеи, ДаьгӀастени областашта. Тийрка областе 8 округ хиннай: ГӀаьбартийи, ХӀирийи, ГӀалгӀай, Органи, Нохчийи, Ичкерени, ГӀумкийи.

ГӀалгӀай округа административни юкъ хӀирий округаца цхьана Буро хиннай. ГӀалгӀай округе кхо участок хиннай: Наьсарени, Дола-Ковнеи, Лоамаройи. 1862-ча шера гӀалгӀай округ укх юкъарлонех (шахьарех) латташ хиннай: Наьсархой, Оарстхой, Кхаькхалой, Фаьппий, Аьккхий, Цхьорой^[3]. ГӀалгӀайчен шаьрачен доккха дола да́къа Тийрка гӀазкий бӀун кара дӀаденна хиннад цар тӀа гӀазкхий гӀа́лаш йийхка́чул тӀехьагӀа. 1866-ча шера Аьккхийи Мержойи лаьтта ГӀалгӀай округа Лоамарой участках хьа а даьха Орган округа́ доалахьа ерзаяь хиннай^[4].

1870-ча шера ГӀалгӀай округ ХӀирийчунцеи гӀазкхий гӀалашца цхьана Бурон округ вӀашагӀъеллай малхбузехьа Урухагара малхбоалехьа Фортага кхоачаш лаьтта а долаш.

1870-ча шера саькура бетта 2-ча дийнахьа ГӀалгӀай округе юртбоахама фермеи ишколеи йилларах йола проект чӀоагӀъяьй^[5].

ТӀехьагӀа, 1888-ча шера, Бурон округера Шолжа отдел хьакъоастаяь хиннай — ГӀалгӀай округа хинна лаьтташи Шолжа тӀарча Тийрка гӀазкхий бӀун лаьтташи цхьана вӀашагӀ а те́ха́ хьаяь хиннай из^[6].

Белгалдаккхар

↑ Кавказский календарь. Тифлис, 1866. ОТД. 3. С.310
↑ РГВИА.Ф.386.ОП.1.Д.2997.Карта земель горского населения
↑ Россия. Законы и постановления. Полное собрание законов российской империи собрание второе том 37 отделение первое 1862гЛо:Ref-Русский. — СПб.,: Тип. 2-го Отд-ния Собств. Е.И.В. Канцелярии, 1865г. — С. 499. — 833 с.
↑ Н. Ф. Грабовский. Экономический и домашний быт жителей Горского участка Ингушского округа. С.1. Сборник сведений о кавказских горцах. Выпуск III. Тифлис, 1870
↑ Якуб Патиев. События февраля // Сердало. — 2019. — 31 января дийнахьа (№ 13 (12148)). Архиве диллад 22 11 2019. Архиве диллад 2019 шера лайчилла 22 дийнахьа.
↑ Ингушетия в политике Российской империи на Кавказе. XIX век. М. М. Картоев, Магас 2014, С.604

Литература

ТӀатовжамаш

О сделанномъ Его Императорскимъ Высочествомъ Главнокомандующимъ Кавказскою Армею распоряжении къ преобразованию Ингушевского военного округа на три участка: Горский, Назрановский и Псидахинский. — 1867. — 4 л. — (Кавказский комитет. (1833—1882 гг.) // РГИА Ф.1268 Оп. 12 Д. 76

[автоссылка1-1] Кавказский календарь. Тифлис, 1866. ОТД. 3. С.310

[2] РГВИА.Ф.386.ОП.1.Д.2997.Карта земель горского населения

[3] Россия. Законы и постановления. Полное собрание законов российской империи собрание второе том 37 отделение первое 1862гЛо:Ref-Русский. — СПб.,: Тип. 2-го Отд-ния Собств. Е.И.В. Канцелярии, 1865г. — С. 499. — 833 с.

[4] Н. Ф. Грабовский. Экономический и домашний быт жителей Горского участка Ингушского округа. С.1. Сборник сведений о кавказских горцах. Выпуск III. Тифлис, 1870

[5] Якуб Патиев. События февраля // Сердало. — 2019. — 31 января дийнахьа (№ 13 (12148)). Архиве диллад 22 11 2019. Архиве диллад 2019 шера лайчилла 22 дийнахьа.

[6] Ингушетия в политике Российской империи на Кавказе. XIX век. М. М. Картоев, Магас 2014, С.604

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]