ХIиндий ди
ХIиндий ди (ба) е ХӀиндийл (да) (эрс: Индуизм) — ХӀиндий кӀалгӀа́ра тӀа хьахинна хIиндий динех ди. ХӀиндийла тархьарца хьае́на цIи сана́тана-дха́рма (सनातन धर्म, sanātana dharma ) яхар яьшхача даима бола ди, даима бола никъ е даиман дола Ӏаьдал яха маӀан хьадоал.
ХӀиндий дин овла ведий[1], хараппан дравидий цивилизацешкара боагӀ, цудухьа цох эггара ширагӀа бола ди ба оал[2][3][4][5]. ИбрахӀима динашка санна доацаш, хӀиндий дина кертте латташ саг хиннавац. Ер ма бий аьнна хьалаца цхьа бух а бац, цхьан уйлан тӀехьа баха хӀама а дац хӀиндий[6][7]. Ха-зама мел йода хьахиннача Ӏадатийи, дин ражийи, тайп-тайпарча тешарийи гуллам ба из Даьла цаӀ вари, политеизми, панентеизми, пантеизми, монизми кхыметтала атеизми ларде латташ. ХӀиндий дина керттерча белгалонех я дхарма, карма, сансара, майя, мокша, йога яха дин кхетамаш[8].
ХӀиндий дин чу геттара дукха супа йоазонаш да, керттерча шин даькъе декъалуш дола: шрутии смритии. Лоадам болача хӀиндий йоазонех да |Ведаш, Упанишадаш, Пуранаш, иштта «Рамаяна», «Махабхарата» яха багахбуцама кхолламаши Агамаши.
ХӀиндий ди тӀехьа 1 миркха совгӀа саг ва — ший дукхалага диллача то тӀехьабазарий дукхалах дунен тӀа кхоалагӀа боагӀ жӀаргахойи бусулбаи динашта тӀехьа[9]. ХӀиндуисташа ХӀиндичени Непалаи бахархой дукхагӀа дола дакъа дӀалоац[10]. Иштта хӀиндий дукха ба ала йиш я Бангладеше, Шри-Ланке, Пакистане, ХӀиндонезехьа, Малайзе, Сингапуре, Маврикийе, Фиджи, Суринаме, Гайане, Тринидадеи Тобагои, Йокхача Британе, Канаде, Хеттача Америкерча Штаташка.
XX-ча бӀаьшерий шоллагӀа долча даькъе хӀиндуизм ХӀиндийчера ара а даьнна дерригача дунен тӀа тӀехьабазараш хьахинна дӀаэттад. Даьржа а дайза а да хӀиндуизма карма, йога, вегетарианство яха уйлаш.
ХӀиндий динах цхьайола оагӀонаш бахьан долаш чӀоагӀа бехк боах. Масала, бехк боаккхарех да жероша шоай боагабара Ӏадати, касташта бе́къарца нах ӀотеӀабари.
Литература[тоаде | тоаде чура]
- Индуизм. Джайнизм. Сикхизм / Под общ.ред. М. Ф. Альбедиль и А. М. Дубянского. — М.: Республика, 1996. — С. 343. — 576 с. — ISBN 5-250-02557-9.
- Древо индуизма / Отв. ред. И. П. Глушкова. — М.: ru:Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 1999. — 559 с. — (Культура народов Востока). — 2500 экз. — ISBN 5-02-018032-7.
- ↑ Kenoyer, 1998, pp. 180–183.
- ↑ Merriam-Webster's Collegiate Encyclopedia. — Merriam-Webster, 2000. — С. 751.
- ↑ Laderman, Gary. Religion and American Cultures: An Encyclopedia of Traditions, Diversity, and Popular Expressions. — Santa Barbara, Calif: ABC-CLIO, 2003. — С. 119. — ISBN 1-57607-238-X.. — «world's oldest living civilization and religion».
- ↑ Turner, Jeffrey S. Encyclopedia of relationships across the lifespan. — Westport, Conn: Greenwood Press, 1996. — С. 359. — ISBN 0-313-29576-X.. — «It is also recognized as the oldest major religion in the world».
- ↑ Klostermaier, 1994, p. 1
- ↑ Klostermaier, 2000, p. 6.
- ↑ Flood, 1996, p. 6.
- ↑ Weightman, 1998, pp. 262–263.
- ↑ The Global Religious Landscape - Hinduism. A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups as of 2010. The pew foundation.
- ↑ Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents. Adherents.com. ТIехьара хьажар хиннад 10 Баьцамеа 2007. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура 10 Мяцхали 2011.