Ховтанаькъан Элмарза-Хьажа
| Ховтанаькъан Элмарза-Хьажа | |
|---|---|
 Элмарза-Хьажий сурт, 1921 шу | |
| Ди | жӀаргахой Ӏаьдалаш дола тарматал, цул тӀехьагӀа ислам |
| Течение | гӀалгӀай тарматал, дӀахо суннийл |
| Титул | цӀув |
| Положени | цӀайсаг |
| Ваь таьрахь | 1766 |
| Ваь моттиг | Шоане, ГӀалгӀайче |
| Венна таьрахь | 1923 |
| Венна моттиг | Шоане, ГӀалгӀайче, Лоамара АССР, СССР |
| Пачччахьалкхе |
 Россе импери →  СССР |
Хо́втанаькъан ЗӀорий Э́лмарза-Хьажа (эрс: Хаутиев Элмарз-Хаджи) — гӀалгӀай тӀеххьара цӀув. Дика ха яха́ воккха саг волча хана бусалба динца им дилла́д[1]. БӀаьннел тӀехваьнна волаш шозза хьажол даь хиннад, им диллачул тӀехьагӀа а мехка лоархӀаш саг хиннав.
Вахар[тоаде | тоаде чура]
Ховтанаькъан Элмарза-Хьажа ваьв 1766 шера лоаман ГӀалгӀайчен Шоане яхача юрта[К. 1]. Цу хана гӀалгӀай шоай динах а боахкаш хьабоагӀаш хиннаб[2]. ГӀалгӀай дукхача даьлашта текъача хана, тоъал доккха долаш ши элгац хиннад МекъалтӀа: Мекъали ХӀал-Ерди. Цу элгацашка цӀувнаш болаш хиннаб изи цун воша Берди. Наьха текъамашта хьалха лаьттачарех болаш ердашка гӀулакх деш хиннаб уж[К. 2].
1873 шера 107 шу даьннача Элмарзас бусалба ди тӀаийцаб. 1905 шера цӀайсаг хинна волча Элмарза Макка хьажол даь хиннад. 1908 шера 142 шу даьннача Элмарзас шозлагӀа хьажол даьд. Веннав 1923 шера, 157 шу даьнна волаш.
ГӀалгӀай мехка хиннача къоаноех дукха ваьхарех хиннав Ховтанаькъан (Шоанахой) Элмарза-Хьажа. Текъама ди лелабеча хана, кховзткъа вурийтта (77) шера цӀайсаг волаш ха яьккхай цо. Из ва эггара тӀехьа цу дарже волаш къахьийгарех. Цхьа бӀаьи барайтта шу даьнна а волаш, бусалба ди хьатӀаийцаб цо. Цунга кийчо еш, шовзткъа ди-бийса даьккхад Элмарза-хХажас, хьагӀар чу халбата воаллаш, марха кхоабаш, цул тӀехьагӀа, имане а вена, шозза ХьажцӀа вахав. ШозлагӀа хьажол даь цӀаверзаш, Маккарча шайхаша аьннад цунга: «Хьажол къоабала хиннад хьа. Кхы а дукха вахаргва хьо». Цу хана цхьа бӀаь ткъаь ткъеста шу даьнна хиннав из
Ше дунен чу вахаш мел яьккхача хана, наьха гӀулакха латташ, дикадар хьалхадоахаш, ший вахарца наха масалаш луш, ваьхав Ховтнаькъан Элмарза-Хьажа. Элмарза-Хьажа доккха хьаькъал долаш, ялх къаман метташ ховш хиннав (гуржий, пхий, гӀаьбартой, черсий, гӀумкий, хӀирий). Пхеша, шоашта юкъе дов даьлча, кхеле вугаш хиннав из. Элмарзас, нийсхонца дов дужадийя, тоам беш хиннаб[К. 1]
Кхелхав 1923 шера. ДӀавеллав ше ваьча юрта Шоане. Дунен чу вахаш, цхьа бӀаь шовзткъа вурийтта шу даьккхад цо.
Ваьр-фу[тоаде | тоаде чура]
Цара дай: ЗӀора, цун да́ — ГӀаркхаш, цун да́ — Лаьча, цун да́ — Хабарг, цун да́ — Хоза, цун да́ — Ховт
Белгалдаккхар[тоаде | тоаде чура]
- Комментареш
- ↑ 1,0 1,1 Мерашканаькъан Султан, «Ховтнаькъан Элмарза-Хьажа» ([2]).
- ↑ Коазой Нурдин, «ХӀал-Ерд» ([2]).
- Хьасташ
- ↑ http://russianroutes.ru/m/bashennyy-kompleks-shoan/ Архиве диллад 2019 шера тов 4 дийнахьа. Шоане
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Арчаков C. БӀаь шера баьха нах (inh) // Сердало : газет. — 2021. — тушола 21 дийнахьа. Архиве диллад 2022 шера маьцхали 16 дийнахьа.