Жанси
(«Селитра» яхачунгара дӀасалостам ба)
Жанси (да), иштта сувра (да) (эрс: селитра) — кха доаллача маьхалийи лаьтта-кха доаллача маьхалийи аммонийи (царна юкъе цар кристаллогидратий а) нитраташ доахкача минералий яьржа́ йола цӀи.
Жансий цӀераш
[тоаде | тоаде чура]| Массанена йовза цӀи | Химе формула | Систематикай цӀи | Белгалдаккхар |
|---|---|---|---|
| Аммоний жанси (эрс: Аммонийная селитра | NH4NO3 | Аммоний нитрат | Бесаза йола кристалла хьисапе хӀама, гигроскопични я, хи чу дика яшаш я маркхала йӀовхал лоха а еш. 160 °С чӀоагӀагӀа дӀохадича оксида азоти кхыйола оксидаши хьа а йоаллаш декъалу. Лаьтта тоадеши промышленни лелха хӀамаш (аммониташ, аммоналаш) хьаеши дукха леладу. |
| Аммиака жанси (эрс: Аммианая селитра) | |||
| Барий жанси (эрс: Бариевая селитра) | Ba(NO3)2 | Барий нитрат | Бесаза йола кристаллаш. А́ла баьццарча бесара бу. Къоарза а́ла эшаш хилча, шатлакхаш хьаеча хана леладу. |
| Барита жанси эрс: Баритовая селитра) | |||
| Калий жанси (эрс: Калийная селитра) | KNO3 | Калий нитрат | МӀаьдгӀирга е ялхсабарга хьисапе кристаллий лоаттам а бола бесаза кристаллаш да. Натрий жансега хьежача, дуккха кӀезигагӀа гигроскопи йоалл цунах, цудухьа шатлакхаш хьаеча метте окислитель йолаш дукха леладу. 334,5 °С кхаччалца дӀохадича лоалл, кхы а чӀоагӀагӀа дӀохадича кислород хьа а йоаллаш декъалу. |
| ХӀиндий жанси (эрс: ) | |||
| ЦӀокъболата жанси | Mg(NO3)2·H2O | Кристаллогидрат ЦӀокъболата нитрат | |
| Кальций жанси | Ca(NO3)2·H2O | Кальций нитрата кристаллогидрат | |
| КӀира жанси | |||
| Норгхой жанси | |||
| Чилхой жанси | NaNO3 | Нитрат натрия | Галогенидашца эдаь хул дукхагӀа йолча хана. ДукхагӀа Чиле доаккх Тарапака а Антофагаста а яхача провинцешка. Бос кӀай а хул, кӀезига ӀажагӀа лесташ а хул, цӀе-бора а хул, тайша а хул. Мооса шкалайца юсташ хилча чӀоагӀал 1,5—2 я. Айххал 2,3 г/см³ я. ДукхагӀча даькъе лелхалоамаш лелхара бахьан долаш хьахул из е азот мистадаларца хьахул. Гигроскопични я. |
| Натронни жанси | |||
| Натрий жанси |
Жанси леладар
[тоаде | тоаде чура]- Жанси лаьтта тоадеш леладу, калий жанси къаьстта дика да, хӀана аьлча баьцовгӀашта эшаш йола калий а дӀакхет лаьттах;
- Натрий нитрат Ӏаьржа молха хьаеш эшаш да.
- Аммоний жанси лелхаш йола хӀамаш хьаеча метте эш, масала, аммонали аммотоли хьадеча.
- Иштта натрийи калийи нитраташ юача хӀамах дукха етт, уж консерванташ хилар бахьан долаш. Масала, нахча хьаеш е марш хьабеш.
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]Литература
[тоаде | тоаде чура]- Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И.Л. и др.. — М.: Советская энциклопедия, 1995. — Т. 4 (Пол-Три). — 639 с. — ISBN 5-82270-092-4.