Кхерий зама
«Кхерий зама» (я) (эрс: Каменный век, ингал: Stone Age) яхача терминаца археологаша белгалйоаккх адамлен тархьаре маьхалий замал хьалха йоагӀа йоккха мур. Кхы а вай замал хьалха I бӀаьшера Тит Лукреций Кар яхача Ӏилманхочо хьоахадаьдар кхерах даь сага керттера герзи гӀирси долаш маьхалий заман хьалхагӀа цхьа ха хиннай аьнна.
Из кхерий зама хьакъоастае аьнна 1734 шера зӀил енар ва Францера антиквар Никола Маудел. Цо аьннар Ӏилман болх беш 1836 шера бакъдир Томсен Кристиан Юргенсен яхача Данерча археолого. Цо адамле дегӀадена еррига ха йийкъар 3 (кхаь) культурни-тархьара заманах (кхерийи, гезеи, аьшкани).
XIX бӀаьшера 60-лагӀча шерашка Джон Либбок яхача ингалсий Ӏилманхочо йийкъар кхерий зама дуккха зӀамагӀа йолча шин заманах — палеолити неолити.
ХӀаьта тӀехьагӀа цу шерашка францерча археолого Г. Мортильес кхерий зама йийкъар дукхагӀча мурех (шелльски, мустьерски, солютрейски, ориньякски, мадленски, робенгаузенски).
Мураш[тоаде | тоаде чура]
| Зáма | Европе хинна мур | Мураш | Экам |
|---|---|---|---|
| Къаьнара кхерий зама е палеолит | 2,4 млн. — 10 000 вай замал хьалха | Хьалхара (лохера) палеолит 2,4 млн. – 600 000 вай з. хь. Юкъера палеолит 600 000 – 35 000 вай з. хь. |
Чарахьийи лехьдерхойи ха. Моакхаза кечалаш лелае болабалар. ТӀаккха ха дӀа мел йода уж дегӀайоагӀ, дукхагӀа а хул. |
| Юкъера кхерий зама е мезолит | 10 000—5000 вай з. хь. | ДӀайолалу Европе плейстоцен чаккхйоаллаш. Чарахьашеи лехьдерхошеи Ӏомадаьд лакхача боараме кхерахи тӀехкахи гӀирсаш (кечалаш) яр, иштта гаьна детта герз а — тӀаьски Ӏади. | |
| Керда кхерий зама е неолит | 5000—2000 вай з. хь. | Хьалхара неолит Юкъера неолит ТӀехьара неолит | Боахам лелабар эргадоал, гулдара а чарахьий а боахамá («ший доалá дерзадерá» / «присваивающего») когаметт отт — «хьадер» / «производящие» (лаьтта леладар, доахан леладар). |