Берд-Юрт (ХӀирийче)
| Юрт | |
| Берд-Юрт | |
|---|---|
| Заманкул | |
| хӀир. Заманхъул | |
 Берд-Юрта сурт | |
| 43°20′42″ с. ш. 44°24′35″ в. д.HGЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ХӀирийче |
| Муниципальни шахьар | Аьттаберда |
| Сельское поселение | Заманкульское |
| Дá | Хадиков Мухадин Муратбекович |
| Тархьари географии | |
| Йиллай | 1835 шера |
| Майда | 65,61 км² |
| Лакхал | 519 м |
| Сахьата оаса | UTC+3:00 |
| Бахархой | |
| Бахархой | ↗1743[1] саг (2020) |
| Айххал | 26,57 саг/км² |
| Къамаш | хӀирий |
| Динаш | сунний бусалбаш[2] |
| Катойконим | берд-юртахой |
| Паччахьалкхен мотт | хӀирий, эрсий |
| Дагарга идентификатораш | |
| Телефоний код | +7 86737 |
| Пошта индекс | 363017 |
| Код ОКАТО | 90235810001 |
|
|
|
.svg)
Берд-Юрт[3] (хӀир. Заманхъул, эрс: Заманку́л) — ХӀирийчен Аьттаберда шахьара юрт.
«Заманкульское сельское поселение» яхача муниципальни кхоллама юкъ я.
Географи[тоаде | тоаде чура]
Юрта гаьна доацаш Заманкула Ӏам ба (тюркий меттала «яман-кёль» яхар «во Ӏам» яхилга да)[2], хӀанзара хӀирий цӀи цу тӀара йоагӀаш я. Юрт АргӀан тӀа тӀаоттача улл Заманкул яхача зӀамигача хин бердаш тӀа. Берса-Юртахи Бурохи гӀинбухен-малхбузехьа улл — хьалхарчох 20 км гаьнеи, шоллагӀчох 42 км гаьнеи.
Этимология[тоаде | тоаде чура]
Тархьар[тоаде | тоаде чура]
ХӀанз Берд-Юрт уллача метте хьалха йорт етташ лелаш хинна саккой сийца моттиги аланой бура-боарзаш хиннад[4]. Царех цаӀ юрта йисте улл, цига, масала, топпарах я хи турбаш коръяьй цига[4].
Моалоша Кавказ хьаяккхача, цхьацца бола Ордера (эрс: Золотая Орда) ха́наш Ӏеш хиннаб цу метте, иштта йорт етташ лийнна негӀий а сувцаш хиннаб цига. ТӀехьагӀа гӀаьбартий хайша хиннаб негӀешта когаметта.
ХӀанзара юрт йиллай 1835 шера Кусов Берд яхача къонахчо, цун цӀерагӀа я юрт (хӀир. Бердыхъæу[5][5].
Бахархой[тоаде | тоаде чура]
| Бахача наьх дукхал | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2002[6] | 2010[7] | 2011[8] | 2012[9] | 2013[10] | 2014[11] | 2015[12] |
| 1892 | ↘1793 | ↘1790 | ↘1786 | ↘1780 | ↘1755 | ↗1758 |
| 2016[13] | 2017[14] | 2018[15] | 2019[16] | 2020[1] | ||
| ↘1754 | ↘1749 | ↘1738 | ↘1731 | ↗1743 | ||
- Къаман лоаттам
2010 шера ерригроссе бахархой дӀаязбарах[17]:
| № | Къам | Дукхал, нах | Да́къа |
|---|---|---|---|
| 1 | хӀирий | 1 710 | 95,3 % |
| 2 | эрсий | 28 | 1,6 % |
| 3 | гуржий | 27 | 1,5 % |
| 4 | кхыбараш / хьоабаьбац | 28 | 1,6 % |
ЦӀихеза юртахой[тоаде | тоаде чура]
- Дзусов Ибрагим Магометович — Советий Союза турпал, инирал-майор.
- Бацазов Юрий Азмадиевич — операй иллианча (баритон). Халкъан артист.
Белгалдаккхар[тоаде | тоаде чура]
- ↑ 1,0 1,1 Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2020 шера наджгоанцхой бетта 1 денга (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2020. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2020.
- ↑ 2,0 2,1 Iriston.com. На развалинах Татартупа (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар).
- ↑ ГӀалгӀай метта лексикологе керттера хаттараш, 1979, оа. 235.
- ↑ 4,0 4,1 Г. И. Кусов. Неизвестная Осетия. — Владикавказ, 2006.
- ↑ 5,0 5,1 Официальный сайт Правобережного района. Заманкул (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 24.10.2010. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 3.12.2011. Архиве диллад 2011 шера оагӀой 3 дийнахьа.
- ↑ Коряков Ю. Б. Этно-языковой состав населённых пунктов России : [арх. 17 лайчилла 2020] : база данных. — 2016.
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года по РСО-Алания. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений и населённых пунктов
- ↑ Оценка численности населения муниципальных образований Республики Северная Осетия-Алания на 1 января 2011-2015 годов. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 4.05.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 4.05.2015.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла. Таблица 35. Массехана бахача наьх дукхала оценка 2012 шера наджгоанцхой бетта 1 денга. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.05.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.05.2014.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2012 шера наджгоанцхой 1 денга. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 16.11.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 16.11.2013.
- ↑ Таблица 33. Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2014 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.08.2014.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2015 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 6.08.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.08.2015.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2016 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. Муниципальни образованешка гӀола 2017 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа (эрс.) (31 кӀимарса 2017). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2017. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.07.2017.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2018 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 25.07.2018. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 26.07.2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
- ↑ Том 4. Таблица 4. Национальный состав и владение языками по муниципальным образованиям РСОА по переписи 2010 года (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 25.01.2020. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 9.10.2018. Архиве диллад 2018 шера ардара 9 дийнахьа.
Литература[тоаде | тоаде чура]
- Гутнов Ф. Х. Заманкул // Века и люди: Из истории осетинских сел и фамилий. — Владикавказ: Ир, 2001. — С. 94—110. — ISBN 5-7534-0285-2.
- ГӀалгӀай метта лексикологе керттера хаттараш = Основные вопросы лексикологии ингушского языка / Къуркъанаькъан Ӏаламбика Солсабик. — Шолжа-ГӀала : Нохч-ГӀалгӀай дешаргий зарбанче, 1979. — 254 с. — 1000 экз.
ТӀатовжамаш[тоаде | тоаде чура]
- Немного о Заманкуле (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар) (9 тов 2013).
Топографически карташ[тоаде | тоаде чура]
- Лист карты K-38-17 Терек. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1983 год. Издание 1988 г.