Аьттиг
Аьттиг:
- Аьттиг (да) (эрс: правая рука) — аьтта кулг е ког.
- Аьттиг (ва/я/ба) (эрс: правша, праворукий) — аьтта кулг аьрдачул дукхагӀа леладеш вола саг. Дукха мел йолча хана яздеш хилча а, вешта хӀама хьаде дезаш хилча а, аьттигаца ду аьттиго хӀама.
Тайп-тайпарча тохкамаша хьаяхачох, дунен бахархой 85-90 %[1] аьттигаш ба, юхебисараш аьрдигаш ба. Шаккхе кулгаца цхьатарра дика хӀама хьаде ховш а хул нах, геттара кӀезига уж бале а, царех амбидекстраш оал.
Аьттигаш дукхагӀа хилара бахьан
[тоаде | тоаде чура]Вай хана ер ма йий аьнна дӀаэтта теори яц аьттигаш укх дунен тӀа дукхагӀа хӀанаб хьааьнна йола[1]. Нейрологега диллача, дегӀа аьттача даькъа моторни белха доалдер хьаь аьрда ахбур я, из бахьан долаш Ӏилманхошта хет цу тайпара хӀама ахбурашта юкъе башхало хилар бахьан долаш хила мег аьнна. Масала, дукха ха йоацаш хиннача тохкамашка гучадаьнна хиннад аьттигий хьаь аьтта оагӀув чӀоагӀагӀа болх беш хулилга, цхьан ерригача хӀаманна уйла тӀаяхийта езача хана, цхьабакъда хӀаман дакъилгашта из тӀаяхийта езача хана чӀоагӀагӀа болх бер хьаь аьрда оагӀув хул[2]. Из хьагуш йола башхало аьттигий белгалонех цхьа белгало я, цхьабакъда, уж аьттигаш хилар хӀанад дашхац цу башхалоно.
ДукхагӀа лелабу ког
[тоаде | тоаде чура]Саг кулга́ аьттиг вале а, кога́ а аьттиг хила декхарийла вац из. Масала, дукха аьттигаш ба футболах ловзача хана дукхагӀа аьрдача когаца бургац ловзаяр бакъахьа хеташ[3].
Хьажа иштта
[тоаде | тоаде чура]- Аьрдиг
- ДукхагӀа леладу кулг
- Амбидекстр
- Хиральность (хими)
- Хиральность (физика)
- Гешвинда-Галабурда теори
- Гешвинда синдром
- Симметри (биологи)
- Ахбурашта юкъера ассиметри
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]- ↑ 1,0 1,1 Psychology for A-level second edition, page 309
- ↑ BBC website
- ↑ Toddler Today website (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 11.06.2007. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 29.05.2007. Архиве диллад 2007 шера маьтсела 29 дийнахьа.