Малх
Малх (лат: Sol, эрс: Солнце, ингал: Sun; символ: .svg){kind=small}
) — цаӀ мара боаца седкъа ба Маьлха коа. Малха гоннахьа кхесташ я цу система кхыйола объекташ: дуненаши цар новкъараши, чинтолг-дуненаши цар новкъараши, тархседкъаши, айламгалаши, цӀог-седкъийи, айлама доми. Маьлха дозал да дерригача Маьлха ковна жамӀа даьча дозала 99,86 %[1].
Этимологи
[тоаде | тоаде чура]Дош хьахиннад ширча гӀалгӀай (хӀуррий) «ма» (солнце) яха доши «алхха« (только) яха доши цхьанкхетарца. Дукха ха яц гӀалгӀаша малхах «ма» я́хá. Ма яхар маьлха Даьла цӀи хиннай ширча хӀуррий. ХӀанзара гӀалгӀай «малх» яхаш дола дош шин дешах латт: «ма» («малх») + «алхха» («цаӀ мара доаца, къоастадаь»). Байсаранаькъан Муртуза Идриса ший «БӀаьшерий боадонгара» яхача романа чу из белгалдоаккхаш яздаьд: «Боккхийча нáха хьаяхачох, хьалха малхах ма я́ха́д, тӀаккха цу тӀа алхха ӀотӀакхийттад» («Как говорят старики, прежде солнце называли Ма, а слово алха означает — только). Малхах Даьла веш хиннача гӀалгӀаша Ма́лхá те́къача хана даь кхайкар да «ма алхха».
Дош
[тоаде | тоаде чура]| дожар | цхь. т. | дукх. т. |
|---|---|---|
| ЦӀ. (мала? фу?) | малх | малхаш |
| Дл. (хьан? сен?) | малха | малхий |
| Л. (хьанна? сенна?) | малхá | малхашта |
| Д. (хьан? сево?) | малхо | малхаша |
| К. (хьанца? сенца?) | малхаца | малхашца |
| Х. (хьанах? сенах?) | малхах | малхашах |
| М. (хьанга? сенга?) | малхага | малхашка |
| Дс. (хьанал? сенал?) | малхал | малхашал |
.
Хьажа иштта
[тоаде | тоаде чура]
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]- ↑ Сюняева Р. А. Физика Космоса: Маленькая энциклопедия. Солнце. 2-е изд., М. Советская энциклопедия, 1986. С. 37