Шолх (юрт)
| Юрт | |
| Шолх | |
|---|---|
| хӀир. Октябрыхъæу эрс: Октябрьское | |
| 43°03′06″ с. ш. 44°45′06″ в. д.HGЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ХӀирийче |
| Муниципальни шахьар | ГӀалме |
| Юрта хьисапе моттиг | Шолхи |
| Юртда | Валиев Руслан Суренович[1] |
| Тархьари географии | |
| Йиллай | XVIII век |
| Хьалхара хьоахаяр | 1770 шу |
| ХьалхагӀа хинна цӀераш |
эрсий меттала: 1859 кхачч. — село Шолхи 1867 кхачч. — станица Камбилеевская 1922 кхачч. — хутор Тарский 1944 кхачч. — село Шолхи 1965 кхачч. — село Карца |
| Майда | 67,24 км² |
| Лакхал | 645 м |
| Ӏалама лоаттам | гӀаьххьа |
| Сахьата оаса | UTC+3:00 |
| Бахархой | |
| Бахархой | ↗10 076[2] саг (2020) |
| Айххал | 149,85 саг/км² |
| Къамаш | хӀирий, эрсий, кхыбараш |
| Динаш | православхой |
| Паччахьалкхен мотт | хӀирий, эрсий |
| Дагарга идентификатораш | |
| Телефоний код | +7 86738 |
| Пошта индекс | 363130 |
| Код ОКАТО | 90240865001 |
| Код ОКТМО | 90640465101 |
| Номер в ГКГН | 0012985 |
|
|
|
.svg)
.svg)
Шолх[3], е Шолхи[4][5] (эрс: Октя́брьское, хӀир. Октябрыхъæу[6]) — ГӀалме шахьаре улла юрт, цун административни юкъ.
Цох латт Юрта хьисапе моттиг Шолхи
Географи
[тоаде | тоаде чура]Юрт ул ГӀалме шинна берда тӀа дӀа-са Бурох 3 км малхбоалехьа. Малхбузехьа Бурон микрошахьар йолча Планаех дӀахоттаеннай вӀаший шерлуш, иззамо хьал да гӀинбухехьа а — ЖӀайрахой-Юртацеи, ГӀалгӀай-Юртацеи.
Тархьар
[тоаде | тоаде чура]ХӀанз йолаш йола юрт йилла́раш гӀалгӀай ба XVIII-ча бӀаьшерен шоллагӀча даькъе. Цу хана Онгуштара а баьнна хьалбаьхка хиннаб уж, эрсаша оалачох Большие Ингуши яхача округера а баьнна Малые Ингуши яха округ йилла́й цар эрсий меттала Шолхи аьнна цӀи а тилла́[7].
1859-ча шера гӀазкхаша Шолха́ когаметта Шолжа чӀоагӀлений зӀанарах йола Камбилеевская яха станица йилла́й, 1867-ча шера из станица дӀа а яьккха́ Тарский яха отар хьадаьд цунна когаметта[8][9].
Ардара бетта хиннача социализма революци яьнначул тӀехьага 1922-ча шера отареи баьха́ гӀазкхий дӀакхолха а баь гӀалгӀай юха шоаш баьххача Ӏохувшабаьб.
1924-ча шера кӀимарса бетта 7-ча дийнахьа ший къаьнара цӀи — Шолхи эрсий меттала юха метта а оттаяь ГӀалгӀай автономе областа лоаттаме дӀаеннай (1936-ча шера оагӀой бетта 5-ча денгара денз Нохч-ГӀалгӀай автономе областа лоаттаме хиннай).
ГӀалгӀайи нохчийи мехках баьхачул тӀехьагӀа ХӀирий АССРа лоаттаме из дӀа а енна Шолха́ керда цӀи тиллай хӀираша — Карца́[10].
1963-ча шера Шолхе Ӏочуеннай хӀетта́ хьайоккхаяьча ГӀалме шахьара административни юкъ.
1965-ча шера РСФСР Лакхехьарча Совета Президиума Амарца эрсий меттала Карца́ хинначара Октябрьское аьнна цӀи тиллай юрта́[11].
1992-ча шера лайчилла бетта чӀоагӀа хӀалакьхиннай юрт хӀираша оттадаьча хатаре. 1993-ча шера денз юрт меттаоттаеш дегӀайоалаеш я.
Бахархой
[тоаде | тоаде чура]| Бахача наьх дукхал | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1926[12] | 1970[13] | 1979[14] | 1989[15] | 2002[16] | 2010[17] | 2011[18] | 2012[19] | 2013[20] |
| 1264 | ↗6031 | ↗7832 | ↗10 171 | ↗10 575 | ↘10 436 | ↘10 406 | ↘10 269 | ↘10 202 |
| 2014[21] | 2015[22] | 2016[23] | 2017[24] | 2018[25] | 2019[26] | 2020[2] | ||
| ↗10 231 | ↗10 275 | ↘10 221 | ↘10 194 | ↘10 147 | ↘10 067 | ↗10 076 | ||
- Къамашцара лоаттам
2010-ча шера ерригроссе хьисап деш нах дӀаязбаьчох[27]:
| Къам | Дукъал, саг. |
Массаболча бахархоех да́къа , % |
|---|---|---|
| хӀирий | 9 110 | 87,3 % |
| эрсий | 973 | 9,3 % |
| эрмалой | 108 | 1,0 % |
| гуржий | 96 | 0,9 % |
| кхыбараш | 159 | 1,4 % |
| берригаш | 10 436 | 100 % |
Къулбаседа Кавказа крае 1926-ча шера хиннача хьисап деш нах дӀаязбарах[28]:
| № | Къам | Дукхал, саг. | Да́къа |
|---|---|---|---|
| 1 | гӀалгӀай | 1261 | 99,8 % |
| 2 | кхыбараш | 3 | 0,2 % |
Экономика
[тоаде | тоаде чура]Йоккхийча предприятех Шолхе я Консервий завод (болх беш яц[149 ди даьннад хьаст белгал ца бу]), Шолхера кхачан комбинат[29][30], Тега фабрика (болх беш яц[149 ди даьннад хьаст белгал ца бу]), «Аланхим» яхача моттигерча стадионе ФК «Автодор» 2010-ча шера «Беслан-ФАЮР» цӀагӀара матчаш дӀахьош хиннай.
Инфраструктура
[тоаде | тоаде чура]- ГӀалме шахьара администрация
- № 1 йола юкъера юкъара дешар лу ишкол,
- № 2 йола юкъера юкъара дешар лу ишкол
- Бери иллей ишкол;
- Берий исбахьален ишкол,
- Шахьара товшхала гӀала;
- Шахьара библиотека;
- Шахьара дарбанче;
- ГӀалме шахьара № 1 йола цӀи йоаю да́къа;
- Шахьара суд;
- Шахьара ЗАГС,
- Хицара станци (Ӏам)
ЦӀихеза юртахой
[тоаде | тоаде чура]- Калоев Олег Асланбекович — советий лоӀамеча кӀалтохарга бугӀа, Европани СССРеи чемпион.
- Плиев Грис Дзамболатович — советий хӀирий оазархои прозаики, таржамхои театра актёр.
- Тедеев Елкан Матвеевич — советий лоӀамеча кӀалтохарга бугӀа, Европай чемпион СССРа шолха чемпион. Халкъашта юкъерча класса лоӀамеча кӀалтохарга спорта говзанча.
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]- ↑ Глава АМСАрхиве диллад 2012 шера тушола 24 дийнахьа.
- ↑ 2,0 2,1 Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2020 шера наджгоанцхой бетта 1 денга (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2020. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2020.
- ↑ Кодзоев, 2022.
- ↑ Кодзоев, 2021.
- ↑ К.Мартиросиан. Нагорная Ингушия. Владикавказ, 1928
- ↑ Цховребова 3.Д. Ойкономия Осетии (названия населённых пунктов Осетии). Юго-Осетинский научно-исследовательский институт им. 3. П. Ванеева. Цхинвал, 2003.
- ↑ Географическое и статистическое описание Грузии и Кавказа из путешествия академика И. А. Гюльденштедта через Россию и по кавказским горам в 1770—1773. СПб., 1809, стр. 82
- ↑ Мартиросиан, 1933, оа. 76.
- ↑ Сборник сведений о Терской области. Владикавказ, 1878, стр. 373-374.
- ↑ 123. Указ о переименовании отдельных сельских Советов и населённых пунктов Северо-Осетинской АССР. Д. № 621/1
- ↑ Указ Президиума ВС РСФСР от 01.IV.1965 г. «О переименовании некоторых населённых пунктов Северо-Осетинской АССР» // Ведомости Верховного Совета РСФСР. — 1965. — № 14 (8 апреля).
- ↑ Список населенных мест Ингушской автономной области составленный по материалам всесоюзной переписи 1926 г.
- ↑ Ло:Население/1970S
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 29.12.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 29.12.2013.
- ↑ Ло:Население/1989F
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (эрс.). Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 3.02.2012.
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года по РСО-Алания. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений и населённых пунктов
- ↑ Оценка численности населения муниципальных образований Республики Северная Осетия-Алания на 1 января 2011-2015 годов. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 4.05.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 4.05.2015.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла. Таблица 35. Массехана бахача наьх дукхала оценка 2012 шера наджгоанцхой бетта 1 денга. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.05.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.05.2014.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2012 шера наджгоанцхой 1 денга. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 16.11.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 16.11.2013.
- ↑ Таблица 33. Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2014 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.08.2014.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2015 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 6.08.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.08.2015.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2016 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. Муниципальни образованешка гӀола 2017 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа (эрс.) (31 кӀимарса 2017). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2017. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.07.2017.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2018 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 25.07.2018. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 26.07.2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
- ↑ Том 4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 19.08.2013. Архиве диллад 2016 шера тушола 5 дийнахьа.
- ↑ Поселенные итоги переписи 1926 года по Северо-Кавказскому краю. — Ростов-на-Дону: Северо-Кавказское краевое статистическое управление, 1929. — 280 с.
- ↑ Консервный завод (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар).
- ↑ Октябрьский пищекомбинат (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар).
Литература
[тоаде | тоаде чура]- Мартиросиан Г. К. История Ингушии: Материалы. — Орджоникидзе : Сердало, 1933. — 314 с.
- Кодзоев Н. Д. Русско-ингушский словарь / Ред. Р. Р. Хайрова, к. филол. н.; рец. З. Х. Киева, д. филол. н. — Справочно-энциклопедическое издание. — Ростов-на-Дону: Типография «Лаки Пак», 2022. — 656 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-906785-55-8.
- Ономастикон Ингушетии / Сост. Н. Д. Кодзоев, З. Х. Киева. Рецензенты: доктор пед. наук, проф. Т. В. Жеребило, канд. филол. наук, с.н.с отдела ингушского языка ИНИИГН Ф. М. Костоева, Редакторы: Х.А. Накостхоев, Р. Р. Хайрова; Консультант: Б. А. Хайров. — Справочно-энциклопедическое издание. — М.: ТПК «Центробланк», 2021. — 120 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91303-022-1.
ТӀатовжамаш
[тоаде | тоаде чура]- В Ингушетии начинается ликвидация мест компактного проживания беженцевАрхиве диллад 2013 шера оагӀой 24 дийнахьа.
- Географические особенности расселения депортированных народов и процесс их реабилитации в СССРАрхиве диллад 2012 шера маьтсела 21 дийнахьа.
Ло:Райцентры Северной Осетии Ло:Пригородный район Северной Осетии
- Pages with disabled graphs
- Нах баха моттигаш алапатах
- Википеди:Хьасташ дац 2024 лайчилла бетта денз
- Википеди:Хьасташ доаца статьяш (паччахьалкхе: Эрсече)
- Википеди:Хьасташ доаца статьяш (тайпа: юрт)
- Википеди:Статьи с утверждениями без источников более 14 дней
- ГӀалме шахьара нах баха моттигаш
- Тийрка гӀазкхий бӀун станицаш
- ХӀирийчен шахьара йовкъаш
- ГӀалгӀай юрташ
- Страницы, использующие расширение Kartographer