ЦхаралтӀе
| Юрт | |
| ЦхаралтӀе | |
|---|---|
| 42°49′07″ с. ш. 45°01′30″ в. д.HGЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ГӀалгӀайче |
| Муниципальни шахьар | ЖӀайраха шахьар |
| Юрта хьисапе моттиг | Хьули |
| Тархьари географии | |
| Сахьата оаса | UTC+3:00 |
| Бахархой | |
| Бахархой | 0[1] саг (2010) |
| Къамаш | гӀалгӀай |
| Динаш | бусалба |
| Паччахьалкхен мотт | гӀалгӀай, эрсий |
| Дагарга идентификатораш | |
| Пошта индекс | 386433 |
| Код ОКАТО | 26205805031 |
| Код ОКТМО | 26620450251 |
|
|
|
.svg)
ЦхаралтӀе (эрс: Цхаралте) — гӀалгӀай юкъерча бӀаьшерий заман кхаьлл я. ГӀалгӀай мехка ЖӀайраха шахьаре улл.
Административни лоархӀаш хилча ЦхаралтӀе ше «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Хьули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш я.
ЦӀи
[тоаде | тоаде чура]ГӀалгӀай меттала укх кхаьллах «ЦхаралтӀе» оал[2]. Эрсий меттала «Цхаралте» оал[3][4][5].
Статус
[тоаде | тоаде чура]Россе Федерацен а ГӀалгӀай Республика а моттигерча шедоалдарах лаьца долча законашка диллача, ЦхаралтӀе статусах «село» я, «сельское поселение Гули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш а я. Из «село» яха маӀан долаш гӀалгӀай меттала гӀалгӀашта юкъе эггара чӀоагӀагӀа даьржа лела дош да — «юрт» яхар (кӀезигагӀа — «эйла»). Цудухьа административни хьакъехьа гӀалгӀай меттала а оалаш хилча, ЦхаралтӀе ше «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Хьули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш йолга лоархӀ[3].
Из «юрт» яха юкъара термин дӀачӀоагӀъенна хиларга хьажжа, моллагӀа йолча, хьалха хиннача а хӀанз йолаш йолча а, къаьна а къона а йолча, массайолча нах бахача моттигех цхьатарра «юрт» аьнна цӀи йоаккх тахан гӀалгӀаша. Цхьабакъда, укх мо йолча къаьнарча моттигех, гӀалгӀай лоамарча моттигех хӀаьта а, «юрт» ца оалаш, «кхала» е «пхьа» аьлча нийсагӀа да, хӀана аьлча, гӀалгӀаша юххьанцара «юрт» яха дош тӀадийттадац тӀеххьарча (XVIII—XIX) бӀаьшерашка ара Ӏояхка́ хиннача нах бахача моттигий цӀерашта мара.
Географи
[тоаде | тоаде чура]ГӀалгӀай Мехка зӀилбухерча оагӀорахьа ЖӀайраха шахьаре лоам улл ЦхаралтӀе. Хьулегара малхбоалехьа 19 совгӀа километр гаьна улл из, новкъа гӀолла доацаш, нийсса Ӏодусташ хилча. ЦхаралтӀенна гарга яда кхаьллаш я: КербӀе[5], Цизди, Меларе, Мусийкъонгий-Ков.
Сахьата оаса
[тоаде | тоаде чура]ЦхаралтӀе, беррига ГӀалгӀай Мохк мо, МСК (москверча хан) сахьатий зоне уллаш я. Лелаш йолча ханнеи UTC ханнеи юкъе +3:00 (кхо сахьат) башхало я[6].
Тархьар
[тоаде | тоаде чура]Таханарчоа ховчох, юрта кӀезигагӀа дале 4 гӀала хиннай[5].
Бахархой
[тоаде | тоаде чура]| Бахача наьх дукхал |
|---|
| 2010[1] |
| 0 |
Инфраструктура
[тоаде | тоаде чура]ХӀанзарча заман инфраструктурах лоархӀача хӀамаех хӀама яц ЦхаралтӀе<ref>Карта села Цхаралте сельского поселения Гули Ингушетии с улицами и номерами домов — MapData.ru..
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]- ↑ 1,0 1,1 Всероссийские переписи населения 2002 и 2010 годов
- ↑ Ономастикон Ингушетии, 2021, оа. 44.
- ↑ 3,0 3,1 Закон Республики Ингушетия от 23 февраля 2009 года № 5-РЗ «Об установлении границ муниципальных образований Республики Ингушетия и наделении их статусом сельского поселения, муниципального района и городского округа»
- ↑ Ономастикон Ингушетии, 2021, оа. 39.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Агиров, 2021.
- ↑ Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5 (эрс.) (3 аьтинга 2011).
Литература
[тоаде | тоаде чура]- Агиров Т. А. Горная Ингушетия. Путеводитель по Джейрахскому району и предгорьям. — М.: Перо, 2021. — 416 с. — ISBN 978-5-00189-087-4.
- Ономастикон Ингушетии : справ.-энцикл. изд. / Сост. Н. Д. Кодзоев, З. Х. Киева. Реценз.: д.п.н., проф. Т. В. Жеребило, к. филол. н., Ф. М. Костоева, Ред.: Х. А. Накостоев, Р. Р. Хайрова; Консультант: Б. А. Хайров; Ингушский НИИ гуманитарных наук имени Ч. Э. Ахриева. — М. : ТПК «Центробланк», 2021. — 120 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91303-022-1.
