Тиша Йовли
| Юрт | |
| Тиша Йовли | |
|---|---|
| Старый Евлой | |
| 42°49′17″ с. ш. 44°58′08″ в. д.HGЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ГӀалгӀайче |
| Муниципальни шахьар | ЖӀайраха шахьар |
| Юрта хьисапе моттиг | Хьули |
| Тархьари географии | |
| Хьалхара хьоахаяр | XIII бӀаьшу (Довта Хучбарах бола оалам) |
| Лакхал | 1450 м |
| Сахьата оаса | UTC+3:00 |
| Бахархой | |
| Бахархой | 0[1] саг (2010) |
| Къамаш | гӀалгӀай |
| Динаш | бусалба |
| Паччахьалкхен мотт | гӀалгӀай, эрсий |
| Дагарга идентификатораш | |
| Пошта индекс | 386433 |
| Код ОКАТО | 26205805023 |
|
|
|
.svg)
Тиша Йовли (эрс: Тиша Йовли, Старый Евлой) — гӀалгӀай юкъерча бӀаьшерий заман кхаьлл я. ГӀалгӀай мехка ЖӀайраха шахьаре улл.
Административни лоархӀаш хилча Тиша Йовли «юрт» статус йолча Йовлех лоархӀаш я ше, «юрта хьисапе моттиг Хьули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъе а йодаш. Цхьабакъда географега йиллача а, тайп-тайпарча йоазонашка хьоаяхарах а, Тиша Йовли ше къаьстта йола пхьа я.
Тишача Йовлера доккхагӀчарех лоархӀаш дола гӀалгӀай Йовлой тайпа хьаарадаьннад.
ЦӀи
[тоаде | тоаде чура]ГӀалгӀай меттала укх кхаьллах «Тиша Йовли» оал[2]. Эрсий меттала яздаь тайп-тайпара нийслу: «Тиша Йовли», «Старый Евлой»[2].
Статус
[тоаде | тоаде чура]Россе Федерацен а ГӀалгӀай Республика а моттигерча шедоалдарах лаьца долча законашка диллача, Тиша Йовли Йовлеца цхьана вӀашагӀ а тохаш статусах «село» я, «сельское поселение Гули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш а я. Из «село» яха маӀан долаш гӀалгӀай меттала гӀалгӀашта юкъе эггара чӀоагӀагӀа даьржа лела дош да — «юрт» яхар (кӀезигагӀа — «эйла»). Цудухьа административни хьакъехьа гӀалгӀай меттала а оалаш хилча, Тиша Йовли Йовлеца вӀашагӀ а тохаш «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Хьули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш йолга лоархӀ[3].
Из «юрт» яха юкъара термин дӀачӀоагӀъенна хиларга хьажжа, моллагӀа йолча, хьалха хиннача а хӀанз йолаш йолча а, къаьна а къона а йолча, массайолча нах бахача моттигех цхьатарра «юрт» аьнна цӀи йоаккх тахан гӀалгӀаша. Цхьабакъда, укх мо йолча къаьнарча моттигех, гӀалгӀай лоамарча моттигех хӀаьта а, «юрт» ца оалаш, «кхала» е «пхьа» аьлча нийсагӀа да, хӀана аьлча, гӀалгӀаша юххьанцара «юрт» яха дош тӀадийттадац тӀеххьарча (XVIII—XIX) бӀаьшерашка ара Ӏояхка́ хиннача нах бахача моттигий цӀерашта мара.
ХӀатоане, географега йиллача а, тайп-тайпарча йоазонашка хьоаяхарах а, Тиша Йовли ше къаьстта йола пхьа хиннай дукха хана денз[4][5][6]
Географи
[тоаде | тоаде чура]ГӀалгӀай мехка зӀилбухерча оагӀорахьа лоам улл Тиша Йовли. ЖӀайрахах малхбоалехьа улл из Эса́ гаьна доацаш. Хьуленна 4 километр гаьна зӀилбухен-малхбузехьа улл, новкъа гӀолла доацаш, нийсса Ӏодусташ хилча. Тишача Йовлена гарга яда кхаьллаш я: зӀилбухехьа — Йовлии, зӀилбухен-малхбузехьа — Хайрах, гӀинбухехьа — БӀарах, гӀинбухен-малхбоалехьа — Пхьалинг, Ний.
Сахьата оаса
[тоаде | тоаде чура]Тиша Йовли, еррига ГӀалгӀай Республика мо, МСК (москверча хан) сахьатий зоне уллаш я. Лелаш йолча ханнеи UTC ханнеи юкъе +3:00 (кхо сахьат) башхало я[7].
Бахархой
[тоаде | тоаде чура]| Бахача наьх дукхал |
|---|
| 2010[1] |
| 0 |
Инфраструктура
[тоаде | тоаде чура]ХӀанзарча заман инфраструктурах лоархӀача хӀамаех хӀама яц Тишача Йовле[8].
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]- ↑ 1,0 1,1 Всероссийские переписи населения 2002 и 2010 годов
- ↑ 2,0 2,1 Ономастикон Ингушетии, 2021, оа. 39.
- ↑ Закон Республики Ингушетия от 23 февраля 2009 года № 5-РЗ «Об установлении границ муниципальных образований Республики Ингушетия и наделении их статусом сельского поселения, муниципального района и городского округа»
- ↑ Редакция газеты «Ингушетия». История. Знакомство с башенными комплексами Джейрахского района Ингушетии // Газета Ингушетия. — 2014. — 31 мая дийнахьа (№ 81—82). — С. 8. (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам)
- ↑ Официальный сайт ИРОО «ЙОВЛОЙ». Тиша Йовли (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). евлоевы.рф. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 16.04.2017. Архиве диллад 2017 шера бекарга 16 дийнахьа.
- ↑ Древности горной Ингушетии, 2009, оа. 32—33.
- ↑ Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5 (эрс.) (3 аьтинга 2011).
- ↑ Карта села Ангенты сельского поселения Гули Ингушетии с улицами и номерами домов — MapData.ru (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар).
Литература
[тоаде | тоаде чура]- Агиров Т. А. Горная Ингушетия. Путеводитель по Джейрахскому району и предгорьям. — М.: Перо, 2021. — 416 с. — ISBN 978-5-00189-087-4.
- Ономастикон Ингушетии : справ.-энцикл. изд. / Сост. Н. Д. Кодзоев, З. Х. Киева. Реценз.: д.п.н., проф. Т. В. Жеребило, к. филол. н., Ф. М. Костоева, Ред.: Х. А. Накостоев, Р. Р. Хайрова; Консультант: Б. А. Хайров; Ингушский НИИ гуманитарных наук имени Ч. Э. Ахриева. — М. : ТПК «Центробланк», 2021. — 120 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91303-022-1.
- Древности горной Ингушетии / Сост. Д. Ю. Чахкиев, отв. ред. д.и.н. И. А. Алироев. — научное издание. — Нальчик: ГП КБР «Республиканский полиграфкомбинат имени Революции 1905 г., 2009. — Т. II. — 122 с. — 1000 экз.
