Коазой Ийдига Дудар
| Коазой Ийдига Дудар | |
|---|---|
| эрс: Кодзоев Дудар Идигович | |
| Ваь таьрахь | 1904 |
| Ваь моттиг | ТӀой-Юрт, Бурон округ, Тийрка область, Россе импери |
| Кхелха таьрахь | 1942 |
| Кхелха моттиг | Сибаре |
| БӀорахол |
 Россе импери |
| Леладу гӀулакх | эбарг |
| Да | Джанхота Ийдиг |
| Бераш | Ювсап, Ӏайни, Закре, Ювназ |
Коазой Ийдига Дуда́р (эрс: Кодзоев Дудар Идигович) — гӀалгӀай эбарг. Цо эбаргал леладаь ха хиннай Советаш этта́ ха. 1937-ча шера Ӏаьдало Ӏеха а ваь, лаьцав из.
Биографи
[тоаде | тоаде чура]Ваьр-фу
[тоаде | тоаде чура]Дуда́ра да́ Ийдиг хиннав, цун да́ — Джанхот-Хьажа, цун да́ — Оздамар, цун да́ Оахашка, цун да́ Шоалдаха, цун да́ Охашка, цун да́ — Ша́рмак, цун да́ — Сакханч, цун да́ — Купо́, цун да́ — Аьрзи, цун да́ — ЖогӀасткъа.
ЦӀен тӀара нах
[тоаде | тоаде чура]Цун дай дукха жа-доахан долаш бӀаьхий нах болаш хьабаьхкаб: 1886-ча шера хьисап деш нах дӀаязбаьчох, цун даь даь-да Оздамара Джанхот-Хьажа шортта лаьтта а долаш, дукха жа-доахан а долаш ва яхаш хьоахаваьв.
Дуда́ра ши воша хиннав — Висангирии СаӀиди, иштта кхо йиша хиннай: Ака́зи, Ахчи́, Фо́на́. Йодаяь Мерашканаькъан ПӀаьтамат йоалаяьй цо маьре[1].
Малхавалар, кхер
[тоаде | тоаде чура]Коазой Дуда́р ваьв 1904-ча шера ТӀой-Юрта. 1919-ча шера, 15 шу даьнна а волаш, хьажол даьд цо[1].
Эбаргал, ла́цар
[тоаде | тоаде чура]Эбарга наькъ тӀа ваьннача ханах ховш дукха хӀама дац, амма 1937-ча шера НКВД Дуда́р ла́ца гӀерташ операци яь хиннай. Эбаргаш духьалъайтта́, Дуда́р лоацавеннавац царна, амма цхьабараш хӀаьта а лоацабеннаб царна[2].
КӀеззига тӀехьагӀо Дуда́р юха а ла́ца гӀерта́д Ӏаьдал, топаш етташ моттиг хиннай эбаргаштеи НКВДаннеи юкъе. Цу метте 13 эбарг лаьцав, амма Дуда́р цига а лоацавеннавац царна[2].
Цу латаре чӀоагӀа чов яь хиннай иштта Местой Айдамара́. Цигара кӀалхар а ваьнна Гаркхой тайпан Касенаькъан коа дӀачуваха аьттув баьннаб цун — цу коа кхелхав из шийна яьча човнех. Цига ваьха́ча воккхача саго хьакоа а ваьнна, Айдамара дакъа дӀалочкъадаь хиннад Ӏаьдала́ дӀа а ца луш, кӀеззига ха яьлча эбарга гаргара нах хьа а бийха́ бийсан дакъа дӀадахьийтад цо царга, цу буса Коазоша ТӀой-Юрта дӀавеллав из[2].
Цхьа ха яьннача гӀолла Дуда́рага каравола аьнна хиннад, каравоагӀе, хьалха лаьца хинна эбаргаш мукъабутаргба аьнна. Дукха уйла а ца еш Ювсап караваха́ хиннав Ӏаьдала́, шийга аьнначох те́ша а тийша́, цхьабакъда тийшаболх хиннаб цар баьр[2].
Беррига эбаргаш боабаьб 16 шу даьнна хинна Ӏарчакханаькъан Нурдин мел воацар — из 15 шу ха а те́ха́ набахта чувелла́ ха а яьккха, араваьннав тӀехьагӀа[3].
1937-ча шера ший вежарашца лаьца а лаьца Шолжа-ГӀалий тӀа ваьллав из, вежарашта топаш те́ха́й, Дуда́р ше Сухобезводное яхача метте хьалвахийтав. Цигара 1941-ча шера кхыча дӀавахийтав из, мичахьа вахийтав ховш дац. 1942-ча шера кхелхав из[1].
Дезал
[тоаде | тоаде чура]- Сесаг Мерашканаькъан ПӀаьтамат — 1954-ча шера ди кхийтта еннай кора́ юхе я́гӀаш[1].
- Ювсап (1930—1953) — СибарегӀа кхелхав. 23 шу даьнна волаш нах бизза́ йола автобус ахка йодачара, нах кӀалхарба́ха этта́ хиннав из — автобуса кӀал а этта́, автобуса чура нах арабовллалца хьаллоацаш воалаш. Венначул тӀехьагӀа шийца хиннача новкъостага лорашка эттӀа ма вайталахь со аьннадолашше эттӀаваь хиннав из. ЭттӀавара протоколо аьнначох, хиннача хало́нах дог даьттӀа́ хиннад цун. Саг йоалаянза хиннав.
- Ӏайни (1932—20??) — СурхотӀа маьре яхай, кхо воӀи кхо йоӀи долаш хиннай[1].
- Закре (1934—1988) — советий инженер хиннав. СибарегӀара цӀавеча ТӀой-Юрта ва́ха хайннав. Даканаькъан Лейла йоалаяь виъ воӀи кхо йоӀи йолаш хиннав.
- Ювназ (1939—2018) — ТӀой-Юрта ваьхав. Цхьа воӀи кхо йоӀи хиннад цун[1].
Белгалдаккхар
[тоаде | тоаде чура]Литература
[тоаде | тоаде чура]- Вера Морозова. Привет из Ингушетии // Вся правда об Унжлаге. — Нижний Новгород: Печатная мастерская РАДОНЕЖ, 2019. — С. 18—32. — 500 экз.
ТӀатовжамаш
[тоаде | тоаде чура]- https://t.me/caucasusproject. Ингушский абрек Дудар (Юсуф) Кодзоев (эрс.) (2023—07—20). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 12.04.2025.